UCHWAŁA NR XXXIV/181/2005 Rady Miejskiej w Mirosławcu z dnia 31 maja 2005 r. w sprawie Planu Gospodarki Odpadami dla Miasta i Gminy Mirosławiec

UCHWAŁA NR XXXIV/181/2005

Rady Miejskiej w Mirosławcu

z dnia 31 maja 2005 r.

w sprawie Planu Gospodarki Odpadami dla Miasta i Gminy Mirosławiec

Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (jednolity tekst Dz.U. z 2001 r. nr 142 poz. 1591 ze zmian.) art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 27 września 2001 r. prawo ochrony środowiska (dz.U. nr 62 poz. 627 ze zmian.) oraz art. 14 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz.U.nr 62 poz. 628 ze zmian.) Rada Miejska w Mirosławcu:

§ 1. Uchwala Plan Gospodarki Odpadami dla Miasta i Gminy Mirosławiec w brzmieniu stanowiącym załącznik nr 1 do niniejszej uchwały.

§ 2. Wykonanie uchwały powierza się Burmistrzowi Gminy i Miasta Mirosławiec.

§ 3. Uchwała wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.

Załącznik do Uchwały Nr XXXIV/181/2005

Rady Miejskiej w Mirosławcu

z dnia 31 maja 2005 r.

PLAN GOSPODARKI ODPADAMI DLA MIASTA I GMINY MIROSŁAWIEC

1. WPROWADZENIE

1.1. Plan gospodarki odpadami w przepisach prawnych

Art.14.  ustawy z 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz.U.nr 62 poz. 628) dalej - ustawa o odpadach - wprowadza obowiązek opracowania i przyjęcia do realizacji krajowego, wojewódzkich, powiatowych i gminnych planów gospodarki odpadami oraz określa (w art. 14÷16) cel, przedmiot, zakres i warunki szczególne.

W świetle przepisów plany gospodarki odpadami opracowywane są w celu:

- realizowania polityki ekologicznej państwa (art. 15) w sposób zgodny z zasadami gospodarowania odpadami (art. 5),

- tworzenia w kraju zintegrowanej i wystarczającej sieci instalacji i urządzeń do odzysku i unieszkodliwienia odpadów spełniających wymagania określone w przepisach o ochronie środowiska.

Przedmiotem planów są wszystkie rodzaje odpadów powstające na terenie danej jednostki administracyjnej (np. gminy) oraz przywożone na jej teren, a w szczególności odpady komunalne z uwzględnieniem odpadów ulegających biodegradacji, odpady opakowaniowe, odpady budowlane, wraki samochodowe, opony oraz odpady niebezpieczne, w tym odpady medyczne i weterynaryjne, baterie i akumulatory.

Zakres planów gospodarki odpadami obejmuje:

- aktualny stan gospodarki odpadami,

- prognozowane zmiany,

- działania zmierzające do poprawy sytuacji,

- instrumenty finansowe służące do realizacji zamierzonych celów,

- system monitoringu i oceny realizacji zamierzonych celów, w szczególności:

* ilość i źródło pochodzenia odpadów, które mają być poddane procesom odzysku lub unieszkodliwienia;

* rozmieszczenie istniejących instalacji i urządzeń do odzysku lub unieszkodliwiania odpadów wraz z wykazem podmiotów prowadzących działalność z tym zakresie;

* działania zmierzające do zapobiegania powstawaniu odpadów lub ograniczania ilości odpadów i ich uciążliwości oraz prawidłowego ograniczania ilości odpadów i ich uciążliwości oraz prawidłowego postępowania z nimi, w tym zmniejszenie ilości odpadów ulegających biodegradacji zawartych w odpadach komunalnych kierowanych na składowiska.

Ponadto plan zawiera dodatkowe elementy dotyczące:

- projektowanego systemu gospodarowania odpadami a także

- harmonogramu uruchomienia środków finansowych i ich źródła.

Zgodnie z art. 14 ustawy o odpadach projekt planu gospodarki odpadami dla gmin opracowują zarządy gmin. Projekty te podawane są do ogólnej wiadomości mieszkańców lokalnej społeczności na zasadach określonych w przepisach ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. prawo ochrony środowiska (Dz.U. nr 62 poz. 627)

Plan gminny po uzyskaniu pozytywnych opinii z Rady Powiatu i z Rady Województwa zatwierdza Rada Gminy.

Ustawa o odpadach zobowiązuje między innymi gminy do składania Radzie Giny sprawozdania z realizacji planu - co dwa lata i niezależnie jego aktualizacji nie rzadziej niż co 4 lata. Wojewódzki, powiatowy, gminny plan gospodarki odpadami stanowi część odpowiedniego programu ochrony środowiska i jest tworzony w trybie i na zasadach określonych w przepisach ochrony środowiska, które określają w szczególności zasady dostępu społeczeństwa do informacji. Art. 16 ustawy o odpadach wskazuje, że z udziałem środków z funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej mogą być realizowane jedynie ujęte w planie przedsięwzięcia związane z unieszkodliwianiem odpadów.

Ustawa wprowadzająca ustala terminy uchwalenia planów - dla powiatów plany te miały być uchwalone do 31.12.2003 r. a dla gmin do 30.06.2004 r.

1.2. Gospodarka odpadami w świetle "II polityki ekologicznej państwa"

Skutki dotychczasowej polityki państwa w zakresie gospodarki odpadami oraz nowe uwarunkowania wewnętrzne i zewnętrzne, w tym m.in. nowa sytuacja ekonomiczna związana z intensywną transformacją gospodarki i procesami globalizacji oraz zobowiązania wynikające z podpisanych przez Polskę konwencji oraz protokołów globalnych i regionalnych, umów i układów międzynarodowych i dwustronnych, a w szczególności podpisanego w 1991 r. i ratyfikowanego w 1994 r. Układu Europejskiego jak również rozwiązań prawnych i programowych Unii Europejskiej, do których stosowania Polska została zobowiązana w momencie akcesji do Unii Europejskiej, spowodowały, że podjęto prace nad opracowaniem przez Sejm nowej tzw. "II Polityki Ekologicznej Państwa" jako kompleksowego dokumentu polityczno-strategicznego, stanowiącego gruntową rewizję i głębokie przeformułowanie założeń, celów i priorytetów oraz wytyczające kierunki działań państwa w zakresie ochrony środowiska w tym również i gospodarki odpadami do roku 2025. Zgodnie z zapisami Konstytucji RP celem nadrzędnym Polski w zakresie ochrony środowiska jest realizacja trwałego zrównoważonego rozwoju kraju i wdrażanie takiej drogi jego rozwoju, która zapewni skuteczną regulację i reglamentację dostępu do środowiska w taki sposób i na taką skalę, aby nie stanowiło to zagrożenia dla jakości zasobów naturalnych kraju.

Realizowanie trwałego zrównoważonego rozwoju w wymiarze społecznym, ekonomicznym i ekologicznym oznacz m.in:

- zmniejszenie zużycia energii, surowców i materiałów na jednostkę produkcji;

- zmniejszenie ilości wytwarzanych odpadów oraz zwiększenie stopnia ich wykorzystania;

- zmniejszenie powierzchni zdegradowanych obszarów przemysłowych, ograniczenie pogarszania się jakości środowiska w jednostkach osadniczych i powstrzymanie procesów degradacji zabytków przyrody i kultury.

Cele i zadania Polski w zakresie gospodarowania odpadami wyszczególnione zostały w "II Polityki Ekologicznej Państwa" w p. 82-87. Najważniejsze z zapisów to zaliczenie ochrony przed odpadami do "priorytetowych specyficznych dziedzin ochrony środowiska" (pkt 82) oraz podkreślenie , że:

a) żadna inna dziedzina ochrony środowiska nie daje takich możliwości tworzenia rynku surowcowo-metriałowego oraz poniesienia tak wielkich - szczególnie w okresie nakładów inwestycyjnych i wprowadzenia znacznych zmian organizacyjnych;

b) konieczne jest przeznaczenie na ochronę środowiska przed odpadami zwielokrotnionych, w porównaniu ze stanem obecnym, środków finansowych i zwiększenie efektywności ich wykorzystania;

c) konieczne jest, wobec braku możliwości szybkiego zwiększenia obciążenia wydatkami inwestycyjnymi przedsiębiorstw oraz miast i gmin ze środków własnych i kredytów komercyjnych, utrzymanie przez najbliższe lata dotychczasowego poziomu wysokości środków z istniejącego systemu opłatowo - redystrybucyjnego (fundusze ekologiczne);

d) ważne jest wprowadzenie efektywnych rozwiązań ekonomicznych wykorzystujących mechanizmy rynkowe (ekologiczne opłaty produktowe, depozyty ekologiczne).

odpadów "u źródła", odzyskiwanie surowców i ponowne wykorzystanie odpadów oraz bezpieczne dla środowiska końcowe unieszkodliwianie odpadów niewykorzystanych. Warunkiem realizacji tego celu jest zmniejszenie materiało- i energochłonności produkcji (stosowanie czystych technologii), wykorzystanie alternatywnych odnawialnych źródeł energii, stosowanie analizy pełnego "cyklu życia" produktu (produkcji, transportu, opakowania, użytkowania, ewentualnego ponownego wykorzystania i unieszkodliwiania).

W p. 84-86 "II Polityki ekologicznej Państwa" nakreślone zostały priorytety krótko-, średnio- i długookresowe. Z uwagi na charakter niniejszego opracowania a także na zmianę niektórych priorytetów bądź czasów ich realizacji nie uznano za zasadne bliższego ich omawiania. Priorytety te szerzej omówione zostały zarówno w krajowym jak i w wojewódzkim planie gospodarki odpadami.

"Program wykonawczy dla II Polityki ekologicznej Państwa na lata 2002-2010" - określa zadania pozainwestycyjne i inwestycyjne dla przedsięwzięć ukierunkowanych na poprawę jakości środowiska, w tym dotyczących gospodarowania odpadami. Zadania te w odniesieniu do rejonu Mirosławca zostały wymienione w "Planie gospodarki odpadami dla powiatu waleckiego".

1.3. Zasady gospodarki odpadami w przepisach prawnych

Zgodnie z polskim i unijnym prawodawstwem w dziedzinie odpadów obowiązują następujące zasady postępowania z odpadami:

- zapobieganie i minimalizacja powstawania odpadów,

- powtórne wykorzystanie odpadów, których powstania w danych warunkach techniczno-ekonomicznych nie da się uniknąć,

- unieszkodliwianie odpadów,

- bezpieczne dla zdrowia ludzkiego i środowiska - składowanie odpadów, których nie da się z z uwagi na warunki techniczno-ekonomiczne - odzyskać bądź unieszkodliwić.

W gospodarce odpadami podstawowym priorytetem jest prewencja tj. zapobieganie powstawaniu odpadów poprzez odpowiednie projektowanie procesów technologicznych oraz ich produktów. Jest to zadanie kluczowe, którego realizacja wymaga wiedzy, doświadczonych ludzi, środków i zasobów finansowych oraz potencjału naukowego i technicznego. Powstawanie zanieczyszczeń lub odpadów powinno być eliminowane lub ograniczane niezależnie od stopnia ich szkodliwości dla środowiska i zdrowia ludzi, ich ilości lub miejsca powstania.

W praktyce zapobieganie powstawaniu wielu rodzajów odpadów jest niemożliwe, stąd należy minimalizować ich ilość. W przypadku, gdy odpady już powstały, zaleca się maksymalne wykorzystanie odzyskanych z nich surowców i materiałów - możliwie blisko miejsca ich powstawania (zasady bliskości i samowystarczalności). Celem tych zasad jest ograniczenie przewozu odpadów do minimum. Zasada najbliższego otoczenia oraz samowystarczalności powinna mieć zastosowanie jedynie do odpadów przeznaczonych do składowania, a nie do odzysku. Zasada najbliższego otoczenia sprzyja zwiększeniu poczucia odpowiedzialności na szczeblu lokalnym, a jej zastosowanie pozwoli zagospodarowywać odpady w miejscu ich wytworzenia. Składowane powinny być tylko te odpady, których nie można wykorzystać lub w inny sposób unieszkodliwić.

Obowiązujące prawo wprowadza zasady , które powinny być przestrzegane w gospodarce odpadami; uaktualniony spis i treść aktów prawnych są dostępne na stronie internetowej Ministerstwa Środowiska (www.mos.gov.pl)

W ustawie "Prawo ochrony środowiska (tytuł I, dział II) wprowadzona następujące zasady ogólne:

- zintegrowanego podejścia do ochrony środowiska jako całości (ochrona jednego lub kilku elementów przyrodniczych powinna być realizowana z uwzględnieniem ochrony pozostałych elementów);

- zapobiegania, (ten, kto podejmuje działalność mogącą negatywnie oddziaływać na środowisko jest zobowiązany do zapobiegania temu oddziaływaniu);

środki zapobiegawcze);

- "zanieczyszczający płaci"(ten, kto powoduje szkodę w środowisku, w szczególności przez jego zanieczyszczenie, ponosi koszty usunięcia skutków tego zanieczyszczenia oraz ten, kto może spowodować szkodę w środowisku, w szczególności przez jego zanieczyszczenie, ponosi koszty zapobiegania temu zanieczyszczeniu);

- dostępu obywateli do informacji o środowisku i jego ochronie na warunkach określonych w ustawie - Prawo ochrony środowiska;

- uwzględniania wymagań ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju przy opracowywaniu polityk strategii, planów i programów;

- prawo obywateli do uczestniczenia w postępowaniu w sprawie wydania decyzji z zakresu ochrony środowiska lub przyjęcia projektu polityki, strategii, planu lub programu, w tym dotyczących gospodarki odpadami, w przypadkach określonych w ustawie - Prawo ochrony środowiska;

- zasadę, że decyzja wydana z naruszeniem przepisów dotyczących ochrony środowiska jest nieważna;

- zasadę, że podmioty korzystające ze środowiska oraz organy ochrony środowiska są obowiązane do stosowania metodyk referencyjnych, jeżeli metodyki takie zostały określone na podstawie ustawy, przy czym, jeżeli na podstawie usta wprowadzono obowiązek korzystania z metodyki referencyjnej, dopuszczalne jest stosowanie innej metodyki pod warunkiem udowodnienia pełnej równoważności uzyskiwanych wyników.

W ustawie o odpadach (rozdział II) sformułowano następujące zasady:

- przestrzeganie właściwej hierarchii postępowania z odpadami (najbardziej preferowanym działaniem jest zapobieganie powstawaniu odpadów, następnie ograniczanie ilości i uciążliwości (szkodliwości) odpadów, odzysk (wykorzystanie odpadów), unieszkodliwianie odpadów, z wyłączeniem składowania, a najmniej preferowanym składowanie odpadów);

- bliskości ( odpady powinny być w pierwszej kolejności poddawane odzyskowi lub unieszkodliwiane w miejscu ich powstawania; jeżeli nie jest to możliwe, to uwzględniając najlepszą dostępną technikę lub technologię, powinny być przekazywane do najbliżej położonych miejsc, w których mogą zostać poddane odzyskowi lub unieszkodliwione);

- rozszerzonej odpowiedzialności producenta (producent jest nie tylko odpowiedzialny za powstające w procesie produkcyjnym odpady, ale również za odpady powstające w trakcie użytkowania, jak i po zużyciu wytworzonych przez niego produktów - odpowiednie projektowanie produktów).

W prawodawstwie zostały sformułowane szczegółowe zasady postępowania z niektórymi rodzajami odpadów (rozdział V ustawy o odpadach, ustawa o opakowaniach i odpadach opakowaniowych, ustawa o opłacie produktowej, ustawa o postępowaniu z substancjami zubożającymi warstwę ozonową).

Szczegółowe wymagania zostały określone w odniesieniu do budowy i eksploatacji instalacji do termicznego przekształcania odpadów oraz składowania odpadów (rozdział VI i VII ustawy o odpadach - w powiązaniu z ustawą o zagospodarowaniu przestrzennym i ustawą - prawo budowlane).

W prawodawstwie określono też system wymaganych decyzji administracyjnych w zakresie gospodarki odpadami.

W zakresie wytwarzania odpadów (art. 17 ustawy o odpadach) wymagane jest posiadanie przez wytwórcę odpadów jednej z następujących decyzji administracyjnych:

- pozwolenia zintegrowanego;

- pozwolenia na wytwarzanie odpadów,

- decyzji zatwierdzającej program gospodarki odpadami niebezpiecznymi (zwanej dalej decyzją zatwierdzającą program)

Zgodnie z art. 25 ustawy o odpadach wytwórca odpadów może zlecić wykonanie obowiązku gospodarowania odpadami innemu posiadaczowi odpadów. Posiadacz odpadów może je przekazywać wyłącznie podmiotom, które uzyskały zezwolenia właściwego organu na prowadzenie działalności w zakresie gospodarki odpadami, chyba, że działalność taka nie wymaga uzyskania zezwolenia. Jeżeli posiadacz odpadów, w tym wytwórca odpadów, przekazuje odpady następnemu posiadaczowi odpadów, który ma zezwolenia właściwego organu na prowadzenie działalności w zakresie gospodarowania tymi odpadami, odpowiedzialność za działania objęte tym zezwoleniem przenosi się na tego następnego posiadacza odpadów.

Podstawowymi decyzji w zakresie gospodarowania odpadami są :

-  pozwolenie zintegrowane - jeżeli odzysk lub unieszkodliwianie odpadów odbywają się w instalacji, na której prowadzenie jest wymagane to pozwolenie;

-  zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów oraz zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie zbierania lub transportu odpadów.

W ustawie o odpadach wprowadzono generalną zasadę, że wydana jest jedna decyzja obejmująca wszystkie rodzaje działalności w zakresie gospodarki odpadami.

W przypadku więc, gdy wytwórca odpadów prowadzi jednocześnie działalność w zakresie gospodarowania odpadami, jest on zwolniony z obowiązku uzyskiwania odrębnego zezwolenia na prowadzenie tej działalności, jeśli posiada pozwolenie na wytwarzanie odpadów lub decyzję zatwierdzającą program gospodarki odpadami niebezpiecznymi, z tymże we wniosku o wydanie tych decyzji, jak i w samych decyzjach muszą być uwzględnione wymagania stawiane zezwoleniom na prowadzenie działalności w zakresie gospodarowania odpadami (art. 31).

Natomiast posiadacz odpadów, który łącznie prowadzi działalność w zakresie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów oraz zbierania lub transportu odpadów, jest zwolniony z obowiązku uzyskania odrębnego zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie zbierania lub transportu odpadów. W tym przypadku jednak zarówno wniosek, jak i zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów musi uwzględniać wymagania stawiane zezwoleniu na prowadzenie działalności w zakresie zbierania lub transportu odpadów (art. 32).

Posiadacze odpadów, w przypadkach określonych w ustawie o odpadach, zostali zobowiązani do prowadzenia ewidencji odpadów i przekazywania zbiorczych zestawień danych marszałkowi województwa. Wymagania w zakresie sprawozdawczości zawiera również ustawa o opakowaniach - w odniesieniu do producentów opakowaniowych oraz "ustawa o opłacie produktowej" - w odniesieniu do pakujących produkty w opakowania oraz producentów niektórych wybranych produktów.

W prawodawstwie zostały wprowadzone następujące instrumenty ekonomiczne:

- ostateczne rozwiązanie problemu opakowań i odpadów z opakowań,

- zorganizowanie sprawnego systemu odzysku wszystkich surowców wtórnych,

- opłatę za korzystanie ze środowiska (zwykła i podwyższona)

- administracyjną karę pieniężną,

- zróżnicowane stawki podatków i innych danin publicznych służące celom ochrony środowiska,

- opłaty produktową i depozytową,

- kaucje.

Powyższe zasady i wymagania muszą być uwzględnione przy opracowywaniu ponad gminnych planów gospodarki odpadami (rozdział 3 ustawy o odpadach).

Ważną rolę przywiązuje polskie prawo do ewidencji odpadów (art. 36 ustawy o odpadach). Zapisy dotyczące ewidencji uległy pewnym zmianom w celu dostosowania ewidencji do wymagań sprawozdawczości UE., a także do nowych obowiązków posiadaczy odpadów (możliwość przekazywania odpowiedzialności) Odrębnie zostały wprowadzone wzory dokumentów na potrzeby ewidencji komunalnych osadów ściekowych.

1.4. Aktualny i planowany stan zarządzania gospodarką odpadami w gminach

Istniejący w Polsce system zarządzania gospodarką odpadami obejmuje 4 poziomy: centralny, wojewódzki, powiatowy i gminny. Zgodnie z prawem dokonany został też podział kompetencji.

Zakres kompetencji wojewody:

- udzielanie pozwoleń na wytwarzanie odpadów, jeżeli wytwarzający wytwarza powyżej 1 Mg/rok odpadów niebezpiecznych lub powyżej 5 tyś Mg/rok odpadów innych niż niebezpieczne;

- zatwierdzanie w drodze decyzji programów gospodarowania odpadami niebezpiecznymi;

- wydawanie zezwoleń na prowadzenie działalności w zakresie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów;

- zatwierdzania instrukcji eksploatacji składowiska odpadów niebezpiecznych oraz odpadów innych niż niebezpieczne o zdolności przyjmowania ponad 20 Mg/d odpadów;

- wydawanie zgody na zamknięcie składowiska odpadów lub jego wydzielonej części.

Wojewoda jest właściwym organem we wszystkich sprawach dotyczących obiektów i zakładów zaliczanych poprzednio do inwestycji szczególnie szkodliwych dla środowiska bądź zdrowia ludzi, a według nomenklatury przyjętej przez prawo ochrony środowiska do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, wymagających obowiązkowego sporządzania i przedłożenia raportu o oddziaływaniu na środowisko.

Zakres kompetencji starosty:

- zatwierdzanie w drodze decyzji programów gospodarki odpadami niebezpiecznymi;

- zatwierdzenie instrukcji eksploatacji składowiska odpadów komunalnych innych niż niebezpieczne i obojętnych;

- udzielenie zgody na zamknięcie składowiska lub wydzielonej jego części;

- zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie zbierania, transportu, odzysku lub unieszkodliwiania odpadów.

Ustawa o samorządzie powiatowym stanowi, że powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponad gminnym, w tym także z zakresu ochrony środowiska i przyrody.

Władze gminne odpowiedzialne są za postępowanie ze wszystkimi odpadami komunalnymi powstającymi na terenie gminy tj. za ich zbiórkę, usuwanie i unieszkodliwianie. Obowiązujące przepisy prawne przydzieliły gminom zadania z zakresu gospodarki odpadami komunalnymi na terenach objętych ich właściwością.

Działalność gmin w zakresie ochrony środowiska przed odpadami winna polegać przede wszystkim na uwzględnieniu tego rodzaju zadań w programach gospodarczych i w planach zagospodarowania przestrzennego, a następnie na zapewnieniu ich realizacji poprzez sprawowanie nadzoru nad jednostkami organizacyjnymi znajdującymi się na ich terenie. Nadzór ten obejmuje sprawy gromadzenia i unieszkodliwiania odpadów, budowy wysypisk, zasad działalności komunalnych i prywatnych przedsiębiorstw oczyszczania, ustalania częstotliwości i sposobu wywozu odpadów.

Zakres kompetencji burmistrza lub wójta:

Zadania i zakres odpowiedzialności, dotyczące utrzymania czystości i porządku, zostały określone w ustawie z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach z późniejszymi zmianami (Dz.U. nr 132 poz. 622 z 1996 r.)

W szczególności do obowiązków gmin należy m.in:

- tworzenie warunków do wykonywania prac związanych z utrzymanie czystości i porządku na terenie gminy lub zapewnienie wykonania tych praz przez tworzenie odpowiednich jednostek organizacyjnych;

- zapewnienie budowy, utrzymania i eksploatacji własnych lub wspólnych z innymi gminami:

* instalacji i urządzeń do odzysku lub unieszkodliwiania odpadów komunalnych;

* stacji zlewnych, w przypadku, gdy podłączenie wszystkich nieruchomości do sieci kanalizacyjnej jest niemożliwe lub powoduje nadmierne koszty;

* instalacji i urządzeń do zbierania, transportu i unieszkodliwiania zwłok zwierzęcych lub ich części;

* organizowanie selektywnej zbiórki, segregacji oraz magazynowania odpadów komunalnych, w tym odpadów niebezpiecznych, przydatnych do odzysku oraz współdziałanie z przedsiębiorstwami podejmującymi działalność w zakresie gospodarowania tego rodzaju odpadami.

Ustawa także zobowiązuje gminy do prowadzenia do prowadzenia ewidencji:

- zbiorników bezodpływowych w celu kontroli częstotliwości opróżniania i opracowania planu rozwoju sieci kanalizacyjnej;

- przydomowych oczyszczalni ścieków w celu kontrolowania częstotliwości i sposobów usuwania komunalnych osadów ściekowych oraz w celu opracowania planu rozwoju sieci kanalizacyjnej.

Tak więc podstawowe funkcje działania organu wykonawczego gmin w dziedzinie gospodarki odpadami można podzielić na:

-  funkcje eksploatacyjne - sprowadzające się do zapewnienia świadczenia usług związanych z wywozem i unieszkodliwieniem odpadów oraz organizację własnych form działalności gospodarczej lub zlecanie wykonywania tych usług;

-  funkcje planowania i rozwoju - których zadaniem jest podejmowanie działań inwestycyjnych, związanych z rozwojem gospodarki odpadami na terenie gminy;

-  funkcje zarządzania i kontroli .

Podział ten wynika z zasady unikania konfliktu interesów, dla dobra podejmowanych decyzji, w zakresie swoich kompetencji. Funkcje wymienione w punktach mogą być łączone, mieszczą się one bowiem razem w pojęciu strategii zarządzania gospodarką odpadami.

Zarządzanie gospodarką odpadami komunalnymi można podzielić na:

- programowanie gospodarki odpadami,

- dysponowanie zezwoleniami i zamówieniami,

- nadzór, monitoring i kontrola.

Programowanie gospodarki odpadami - powinno obejmować tworzenie ogólnej, dalekosiężnej polityki rozwoju tej branży w mieście lub gminie.

Władze gminne, odpowiedzialne za usługi związane z wywozem odpadów, dokładnie określają szczegółowe obowiązki , które mają być wykonane przez wywożącego m.in:

- ilość usuwanych odpadów oraz liczbę źródeł, z których zbierane są odpady w określonym rejonie;

- miejsce deponowania odpadów;

- rodzaj odbieranych odpadów i typy pojemników;

- środki transportu częstotliwości wywozu.

Koncesjonowanie przedsiębiorstw wywożących odpady - ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach nakłada obowiązek uzyskania zezwolenia na usuwanie, wykorzystanie i unieszkodliwianie odpadów komunalnych w stosunku do podmiotów innych niż gminne jednostki organizacyjne.

Proponuje się następujące regulacje prawne:

W zakresie akceptowania przedsiębiorstw świadczących usługi wywozu odpadów nie można wykluczyć powstania na terenie gminy lub związku gmin przedsiębiorstwa lub przedsiębiorstw pragnących świadczyć usługi wywozu odpadów. Przedsiębiorstwa te powinny być zobowiązane do uzyskania akceptacji przez organ wykonawczy gminy swojej działalności na terenie gminy, zgodnie z ustawą z dnia 13 czerwca 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach.

W zakresie utrzymania porządku i czystości - Regulamin o utrzymaniu porządku i czystości na terenie gminy, który powinien zawierać następujące zapisy:

- wyszczególnienie osób fizycznych i prawnych, których dotyczy;

- usankcjonowanie zapisu, że obowiązek usuwania odpadów spoczywa na wszystkich osobach fizycznych i prawnych wytwarzających odpady;

- gromadzenie odpadów odbywać się może wyłącznie w miejscach do tego celu wyznaczonych, w pojemnikach lub kontenerach przyjętych w gminie jako zalecane (nie dotyczy to odpadów wielkogabarytowych);

- każdy właściciel lub użytkownik nieruchomości zobowiązany jest do udokumentowania przekazania wytworzonych odpadów do zakładu unieszkodliwiania, posiadającego prawną zgodę na wykonywanie takich usług;

- dowodem wywiązania się z obowiązku wymienionego wyżej jest zawarcie umowy przez właściciela lub użytkownika nieruchomości z akceptowanym przez Zarząd Gminy przedsiębiorstwem, zajmującym się wywozem odpadów;

- w przypadku usuwania odpadów silami własnymi, dowodem jest rachunek zapłaty za przyjęcie odpadów w zakładzie unieszkodliwiania; na usuwanie odpadów siłami własnymi konieczna jest uprzednia zgoda organu wykonawczego gminy lub zarządzającego składowiskiem;

- ustalenie normatywnej, minimalnej objętości odpadów komunalnych dla poszczególnych użytkowników oraz minimalnego cyklu usuwania odpadów;

- określenie rodzaju i miejsca gromadzenia odpadów specjalnych, w tym niebezpiecznych i sposobu ich usuwania.

W ramach funkcji eksploatacyjnych gmina ma obowiązek "zapewnić" mieszkańcom usługi w zakresie usuwania i unieszkodliwiania odpadów komunalnych. Pojęcie "zapewnić" może oznaczać zorganizowania formy świadczenia odpowiednich usług, może również oznaczać wskazanie miejsca lub formy, w jaki mieszkaniec może odpłatnie pozbyć się gromadzonych odpadów. Obie formy są dobre i prawnie dozwolone. Wydaje się jednak, że ingerencja władz samorządowych bardziej powinna bezpośrednio obejmować te zakresy usług, które:

- prowadzone są w ramach monopolu naturalnego - dotyczyć to może zwłaszcza jedynego w rejonie składowiska odpadów;

- usługi służącej całej społeczności lokalnej np. utrzymanie czystości dróg.

Usługi w zakresie wywozu odpadów i utrzymania czystości dróg mogą być świadczone przez różne podmioty gospodarcze zgodnie z zasadami wolnej konkurencji. Powinny to być wyspecjalizowane przedsiębiorstwa, wybrane na drodze przetargu. Władze gmin i miast z takimi wybranymi przedsiębiorstwami powinny zawrzeć umowę zawierającą określenie zadań i uwarunkowań koniecznych do zrealizowania na przedmiotowym terenie przez daną firmę. W zakresie jednak własnościowym jak i prawnego zarządzania zakładami unieszkodliwiania powinno się zachować pełną kontrolę nad nimi przez organ samorządowy gminy, ażeby zagwarantować sobie wpływ na poziom świadczonych usług.

Do niedawna w Polsce organizacja służb oczyszczania miast opierała się w większości przypadków na wojewódzkich i miejskich (państwowych) przedsiębiorstwach. Sytuacja zmieniała się radykalnie. Powstały nowe jednostki, które prowadzą usługi w zakresie wywozu a nawet unieszkodliwiania odpadów. mogą to być:

- przedsiębiorstwa w zarządzie publiczno - prawny gminy, działające jako: jednostka budżetowa, zakład budżetowy, przedsiębiorstwo własne lub

- przedsiębiorstwa w zarządzie prywatno - prawnym, działające na zasadzie zarządu powierzonego mieniem komunalnym w formie: dzierżawy, koncesji, ajencji, spółek ( prawa handlowego, z o.o. lub akcyjnej).

Dylematy decyzyjne rozstrzygać można na podstawie różnych kryteriów. Główne znaczenie powinno mieć tu zachowanie ciągłości określonych cech usług komunalnych, zwłaszcza ich ceny, zakresu i jakości. Niektóre propozycje prywatyzacji mogą być eliminowane lub ograniczane ze względu na zagrożenie wymienionych cech. Ważnym kryterium wprowadzenia prywatyzacji w sferze użyteczności publicznej, powinna być możliwość zabezpieczenia odbiorców usług przed naruszeniem ich interesów przez prywatne podmioty gospodarcze, maksymalizujące swoje zyski poprzez nadmierne podnoszenie cen, obniżanie jakości i zakresu usług. Przeciwdziałać temu można poprzez dobrze przemyślane warunki przetargu. Pozwala to władzom gminy uzyskiwać w miarę niskie ceny usług komunalnych przy prawnym zabezpieczeniu wszystkich wymaganych warunków. Przetarg nie może być jednak uniwersalnym sposobem organizacji usług komunalnych. W gospodarce komunalnej ograniczone są bowiem możliwości kreowania konkurencji wymuszającej efektywność i blokującej zachłanność podmiotów prywatnych.

W wielu sferach użyteczności publicznej, występują i występować będą monopole. Monopolistyczna czy dominująca pozycja podmiotu gospodarczego nie wyklucza możliwości prywatyzowania tego podmiotu lub prowadzonych przez niego usług. Wymaga to jednak szczególnych zabezpieczeń interesów mieszkańców gminy. Zabezpieczenie może mieć tu różny charakter. Zasadniczo w grę wchodzą odpowiednie postanowienia umowy o świadczeniu usług oraz zabezpieczenia kapitałowe, czyli komunalne.Postanowienia umowy mogą ograniczać możliwości wzrostu cen usług komunalnych , określać standard usług i ich zakres. Przy takim rozwiązaniu prywatny podmiot gospodarczy nie może zasadniczo maksymalizować zysku w sposób sprzeczny z interesami mieszkańców i oczekiwaniami władz gminy. Zwiększenie zysku może osiągać poprzez obniżenie kosztów lub rozszerzanie zakresu usług.

Dotychczas w Polsce istnieją nieliczne regionalne systemy gospodarki odpadami. Tworzenie struktur organizacyjnych poprzez łączenie się gmin (zwłaszcza mniejszych) w celu realizacji wspólnych przedsięwzięć ma swoje uzasadnienie zarówno z punktu widzenia technicznego jak i ekonomicznego.

Zgodnie z Krajowym Planem Gospodarki Odpadami, którego wytyczne powinny zostać uwzględnione w planach wojewódzkich WPGO i powiatowych PPGO celowe byłoby:

- utworzenie w skali kraju co najmniej kilkudziesięciu ponad gminnych struktur gospodarki odpadami komunalnymi, obsługujących od 200 tyś do 500 tyś mieszkańców;

- planowanie i realizacja rozwiązań kompleksowych, zintegrowanych, uwzględniających wszystkie wytwarzane odpady niezależnie od źródła ich pochodzenia;

- utrzymanie przez gminy (związki gmin) kontroli nad zakładami przetwarzania odpadów, kontrola taka umożliwia wykrywanie słabych punktów i podejmowanie działań zaradczych.

1.5. Trendy w zakresie gospodarki odpadami

obejmującą podstawy naukowe, rezygnację z przestarzałych technologii stosowanych w przemyśle (wodo - i energochłonnych oraz dających dużą masę pozostałości procesowych i rzeczywistych odpadów) oraz wprowadzanie "czystych" technologii, dających mało odpadów o nieproblematycznym składzie.

Odpady komunalne . Stan gospodarki odpadami w krajach Europy nie można oceniać jednakowo. Istniej a duże dysproporcje w zakresie ilości wytwarzanych odpadów, ich charakterystyki oraz sposobów ich usuwania. W Polsce dominującą formą pozbywania się ich jest nadal ich deponowanie na składowiskach. Deponowanie odpadów przez wiele lat pozostanie głównym sposobem ich usuwania, wieloletnich opóźnień nie da się nadrobi w terminach, podanych w opracowaniach wyższego rzędu.

Realizacja inwestycji związanych z gospodarką odpadami jest w dużej mierze uwarunkowana względami ekonomicznymi. Przy jej porządkowaniu należy mieć na uwadze, że dobre rozwiązania są kosztowne oraz że wdrożenie ich przekracza możliwości gmin i większości powiatów. Stąd docelowo za konieczne uważa się powoływanie przez wiele gmin do wspólnej realizacji konkretnych zadań tzw. związków celowych.

Sytuacja w zakresie deponowania odpadów na składowiskach powinna w najbliższych latach ulec zmianie przede wszystkim z uwagi na nowo wprowadzone przepisy dot. budowy i eksploatacji składowisk i na temat ich monitoringu, oraz z uwagi na nadawanie wojewodom lub starostom uprawnień w zakresie zamykania składowisk, w zależności od ilości przyjmowanych odpadów. Można przyjąć, że w ciągu najbliższych 20 lat w Polsce liczba składowisk ulegnie zmniejszeniu z obecnych ponad 2000 do ok. 300. Preferowana będzie - zgodnie z trendem panującym w Europie - budowa obiektów dużych, wyposażonych m. in. w sortownię, sprzęt wysypiskowy, wagę, sieć monitoringową - obsługujących teren zamieszkały przez co najmniej 100 tysięczną populację.

W gospodarce odpadami należy odnotować duży postęp w ostatnich latach w zakresie selektywnej zbiórki a także w edukacji ekologicznej społeczeństwa. Korzystne zmiany w tym kierunku będą postępowały również w najbliższych latach, sprzyjać im będzie polityka ekologiczna państwa.

Przy porządkowaniu gospodarki odpadami należy mieć na uwadze, że dobre rozwiązania są kosztowne, wdrożenie ich zatem na ogół przekracza możliwości małych jednostek. Stąd w Europie jest tendencja do powoływania przez wiele takich jednostek do wspólnej realizacji konkretnych zadań tzw. związków celowych. Związki takie, bardzo popularne w Niemczech, w Polsce niestety należą do rzadkości. W tabeli. 1 podano ogólną charakterystykę najpospolitszych metod postępowania z odpadami wraz z orientacyjnymi kosztami w przeliczeniu na 1 tonę odpadów. Koszty te uwzględniają zarówno budowę obiektu jak i jego eksploatację.

Tabela 1. Charakterystyka metod unieszkodliwiania stałych odpadów komunalnych (koszty unieszkodliwiania w zł/Mg odpadów)

* szacunkowy

** dotychczas wybudowano dwie instalacje w USAi jedną w Anglii. Koszt instalacji do przerobu 50 tyś Mg/rok wynosi ok 4 mln USD. Bliższe dane firma EMD Polska Sp. z o.o. Katowice..

Na podstawie aktualnych danych można przyjąć, że przy przebudowie istniejących systemów krajowej gospodarki odpadami preferowane będą rozwiązania regionalne, zapewniając lepszą organizację na wszystkich szczeblach zarządzania przy należytym wykorzystaniu środków finansowych, maszyn, urządzeń i zapewnieniu odpowiedniej eksploatacji obiektów przez wyszkolony personel. Doświadczenia wskazują, że tylko taki tok postępowania jest ekonomicznie opłacalny.

Dalszy rozwój systemów gospodarki odpadami w Polsce oraz miejsce w nich składowisk odpadów powinien uwzględniać przyjęcie Polski do Unii Europejskiej i konieczność akceptacji jej strategii gospodarki odpadami oraz dyrektyw dotyczących generalnie gospodarki odpadami, a składowisk w szczególności. Należy odnotować duży postęp w ostatnich latach w zakresie selektywnej zbiórki a także w edukacji ekologicznej społeczeństwa. Korzystne zmiany w tym kierunku będą postępowały również w najbliższych latach, sprzyjać im będzie polityka ekologiczna państwa.

1.6. Terminologia

Plan gospodarki odpadami wymusza na wszystkich uczestnikach procesów decyzyjnych i inwestycyjnych zastosowanie jednakowej terminologii dotyczącej całokształtu systemu gospodarki odpadami. Poniżej podane zostały znaczenia zwrotów użytych w opracowaniu.

Gospodarowanie odpadami - to zbieranie, transport, odzysk i unieszkodliwianie odpadów, w tym również nadzór nad takimi działaniami oraz nad miejscami unieszkodliwiania odpadów.

Kompostownia - zakład przerobu odpadów komunalnych pochodzenia biologicznego na kompost; ze względu na charakter i czystość dostarczonych materiałów do procesu i sposobów wykorzystania kompostu, jak również warunki lokalizacyjne stosuje się różny stopień wyposażenia w środki techniczne; kompostowanie może przebiegać w komorach zamkniętych (bioreaktory), w warunkach naturalnych (kompostowanie pryzmowe) lub w układzie mieszanym (komory i pryzmy).

Kontener (pojemnik) grupowy - kontener ruchomy lub pojemnik stacjonarny używany przez kilka, kilkanaście lub kilkadziesiąt domów.

Magazynowanie odpadów - to czasowe przetrzymywanie lub gromadzenie odpadów przed ich transportem, odzyskiem lub unieszkodliwieniem.

Odpady - oznaczają każdą substancję lub przedmiot należący do jednej z kategorii, określonych w załączniku nr 1 do ustawy o odpadach, których posiadacz pozbywa się, zamierza się pozbyć lub do ich pozbycia jest zobowiązany.

Odpady komunalne - odpady powstające w gospodarstwach domowych, a także odpady nie zawierające odpadów niebezpiecznych pochodzące od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych.

Odpady medyczne - są to odpady powstające w związku z udzieleniem świadczeń zdrowotnych oraz prowadzenia badań i doświadczeń naukowych w zakresie medycyny.

Odpady niebezpieczne (problemowe) -:

- należące do kategorii lub rodzajów odpadów określonych na liście A załącznika nr 2 do ustawy o odpadach oraz posiadające co najmniej jedną z właściwości wymienionych w załączniku nr 4 do tej ustawy lub

- należące do kategorii lub rodzajów odpadów określonych na liście B załącznika nr 2 do ustawy i zawierające którykolwiek ze składników wymienionych w załączniku nr 3 do ustawy oraz posiadające co najmniej jedną z właściwości wymienionych w załączniku nr 4 do ustawy.

Odpady obojętne - odpady, które nie ulegają istotnym przemianom fizycznym, chemicznym lub biologicznym; są nierozpuszczalne, nie wchodzą w reakcje fizyczne ani chemiczne, nie powodują zanieczyszczenia środowiska lub zagrożenia dla zdrowia ludzi, ulegają biodegradacji i nie wpływają niekorzystnie na materię, z którą się kontaktują; ogólna zawartość zanieczyszczeń w tych odpadach oraz zdolność do ich wymywania, a także negatywne oddziaływanie na środowisko odcieku muszą być nieznaczne, a w szczególności nie powinny stanowić zagrożenia dla jakości wód powierzchniowych, wód podziemnych gleby i ziemi.

Odpady uliczne - odpady ze sprzątania i oczyszczania placów i ulic z opróżniania koszy ulicznych.

Odpady weterynaryjne - są to odpady powstające w związku z badaniem, leczeniem zwierząt lub świadczeniem usług weterynaryjnych, a także w związku z prowadzeniem badań naukowych i doświadczeń na zwierzętach.

Odpady wielkogabarytowe (inaczej blokujące) - odpady takie jak stare meble, sprzęt gospodarstwa domowego, części maszyn rolniczych lub całe maszyny już nie używane w gospodarstwach rolnych itp., których nie można zbierać w ramach normalnego systemu zbiórki odpadów komunalnych z powodu ich rozmiaru (nie mieszczą się do typowych, stosowanych w gminie pojemników na odpady) do nich zalicza się również wraki pojazdów mechanicznych.

Odpady z obiektów użyteczności publicznej i obsługi ludności - odpady powstające w urzędach organów administracji publicznej, zakładach opieki zdrowotnej (bez odpadów niebezpiecznych) i opieki społecznej, szkołach i placówkach w rozumieniu przepisów o systemie oświaty, placówkach kulturalno - oświatowych oraz jednostkach więziennictwa, zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich.

Odpady z pielęgnacji terenów zielonych(odpady ogrodowe, parkowe) - trawa, liście, zwiędnięte kwiaty i gałęzie pochodzące z pielęgnacji i porządkowania trawników, przydomowych ogródków, terenów ogródków działkowych, rekreacyjnych oraz parków, cmentarzy, przydrożnych drzew itp.

Odzysk - to wszelkie działania nie stwarzające zagrożenia dla życia, zdrowia ludzi lub dla środowiska, polegające na wykorzystaniu odpadów w całości lub w części lub prowadzące do odzysku z odpadów substancji, materiałów lub energii i ich wykorzystania, określone w załączniku nr 5 do ustawy.

Posiadacz odpadów - to każdy, kto faktycznie włada odpadami (wytwórca odpadów, inna osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna); domniemywa się, władający powierzchnią ziemi jest posiadaczem odpadów znajdujących się na tej powierzchni.

odzysku energii.

Składowisko odpadów - to obiekt budowlany przeznaczony do składowania odpadów.

System donoszenia (zbiórka stacjonarna) - system zbierania odpadów gromadzonych w stacjach gromadzenia lub dużych pojemnikach (rzędu kilku m³) czyli kontenerach grupowych obsługujących kilka lub więcej posesji.

System dwupojemnikowy - selektywne zbieranie odpadów wg prostego podziału tylko na dwie grupy; istnieje kilka wariantów podziału:

-  system dualny - podział na frakcję wspólnie zbieranych surowców wtórnych (użytecznych), kierowaną do sortowni oraz resztę, kierowaną na składowisko;

-  podział na " mokre - suche" - frakcja mokra - głównie bioodpady kierowana jest do kompostowni, frakcja sucha do sortowni;

-  podział na " mokre - reszta" - mokre trafiają do kompostowni, a reszta trafia na składowisko, bądź podlega dalszemu podziałowi realizowanemu przez system zbiórki (np. odzysk papieru, szkła itd.)

System odbierania - wyróżnia się dwa podsystemy: "od drzwi do drzwi", i "przy krawężniku".

Unieszkodliwianie odpadów - polega na poddaniu odpadów procesom przekształceń biologicznych, fizycznych lub chemicznych określonych w załączniku nr 6 do ustawy w celu doprowadzenia ich do stanu, który nie stwarza zagrożenia dla życia, zdrowia ludzi oraz środowiska.

Wytwórcy odpadów - to każdy, którego działalność powoduje powstawanie odpadów oraz każdy, kto przeprowadza wstępne przetwarzanie, mieszkanie lub inne działania powodujące zmianę charakteru lub składu tych odpadów.

Zakład odzysku odpadów - obiekt, w którym dokonuje się czynności związanych z wykorzystaniem odpadów (przekształcanie odpadów na paliwo, kompostowanie, recykling).

Zakład recyklingu (ZR) - obiekt, w którym dokonuje się przygotowania do zagospodarowania (wywozu i sprzedaży) zebranych surowców wtórnych (np. makulatury, stłuczki szklanej, metali itp.)poprzez usunięcie zanieczyszczeń i balastu, ewentualne frakcjonowanie (sortowanie na różne gatunki np. makulatura - na twardą, gazetową i mieszaną, a stłuczkę szklaną na białą, kolorową i mieszaną) i zmniejszenie rozmiarów na potrzeby transportowe przy zastosowaniu prasy.

Zakład zagospodarowania odpadów (ZZO) - obiekt, na terenie którego kompleksowo zagospodarowane mają być przywożone odpady komunalne.

Zbieranie " od drzwi do drzwi" - wariant systemu odbierania polegający na zbieraniu odpadów gromadzonych w przydomowym pojemniku; osoba zbierająca musi każdorazowo wejść po pojemnik na teren posesji, a po opróżnieniu odstawić pojemnik na miejsce.

Zbieranie " przy krawężniku" - wariant systemu odbierania; wymaga ustalenia i przestrzegania harmonogramu zbiórki; użytkownik pojemnika na odpady wystawia go przed posesję rano w dzień zbiórki; zbierający po opróżnieniu zostawia pojemnik na ulicy, a użytkownik zabiera ga na teren posesji; system ten często wykorzystuje się do zbiórki bezpojemnikowej np. w workach foliowych bezzwrotnych.

Zbieranie odpadów - to każde działanie, w szczególności umieszczanie w pojemnikach, segregowanie i magazynowanie odpadów, które ma na celu przygotowanie do transportu do miejsc ich odzysku lub unieszkodliwiania.

Zbieranie selektywne - jest wymogiem ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (w przeciwieństwie do systemu zbierania odpadów niesegregowanych) - jest to system oddzielnego zbierania dwóch lub więcej grup odpadów z podziałem według jasno określonych cech; zbieranie selektywne może być realizowane według różnych systemów zbierania, najczęściej uzależnionych od rodzaju zabudowy i będącego w dyspozycji sprzętu do zbierania i transportu. Selektywną zbiórkę, w systemie od drzwi do drzwi, realizuje się z zestawie pojemników wyróżniających się barwą; system zbierania przy krawężniku bazuje na zbieraniu części odpadów (surowców) wtórnych) w worki foliowe; ułatwieniem w prowadzeniu takiej zbiórki dla mieszkańca mogą być stelaże do worków.

1.7. Wykaz wykorzystanych materiałów

1. Odpowiedzi na ankietę nadesłaną przez Urząd Miasta i Gminy - kwiecień 2004 r.

2. "Plan gospodarki odpadami dla powiatu wałeckiego" - Wałcz 2004

3. J. Zieńko - "Ocena oddziaływania na środowisko rozwiązań projektowych wysypiska odpadów komunalnych dla Mirosławca" - Szczecin 1996 r.

4. Zarządzenie środowiskiem i zalety informowania i komunikacji ze społeczeństwem - Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa 1996 r.

5. P. Młynarczyk -"Inwentaryzacja przyrodnicza Gminy Mirosławiec" - praca magisterska UAM - Poznań 1995 r.

6. J. Polkowski - "Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Mirosławiec ze szczególnym uwzględnieniem gospodarki odpadami " - EKO-EFEKT, Warszawa 2000 r.

7. Plan gospodarki odpadami dla województwa zachodniopomorskiego.

2. CHARAKTERYSTYKA GMINY MIROSŁAWIEC

2.1. Dane ogólne

Gmina Mirosławiec od stycznia 1999 r. wchodzi w skład powiatu wałeckiego. Od wschodu graniczy z gminą Wałcz, od południa z gminą Tuczno, od zachodu i od północy z należącymi już do powiatu Drawsko Pomorskie gminami Kalisz Pomorski i Wierzchowo. Na terenie miasta i gminy pod koniec 1999 r. zamieszkiwało ok 6,7 tyś osób, w tym w mieście Mirosławcu prawie 3200 zł. Miasto to należy do najmniejszych na Pomorzu Zachodnim. Gmina o powierzchni 19 587 ha ma charakter rolniczo - przemysłowy. Przy granicy z gminą Wierzchowo jest znane w Polsce lotnisko wojskowe przy którym znajduje się Osiedle XXX-lecia LLP.

Według Kondrackiego ("Geografia fizyczna Polski") Gmina Mirosławiec leży w dwóch mezoregionach, na terenie Pojezierza Wałeckiego ( 314,64) i niewielki fragment na terenie Równiny Drawskiej (314,62). Współrzędne geograficzne wyznaczające krańce gminy to: N - 53°24'15"; S - 53°16'12"; W - 15°25'38"; E - 16°21'10".

Przez Mirosławiec przebiega ze wschodu na zachód droga krajowa E-10 Bydgoszcz - Piła - Szczecin. Z północy na południe przebiega droga krajowa regionalna o numerze 177 Czaplinek - Mirosławiec - Człopa - Wieleń, w gminie 12 km. Siedziba władz gminy Mirosławiec leży ok 27 km na północny - zachód od Wałcza i 120km na wschód od władz Szczecina. Od roku 1900 funkcjonuje linia kolejowa. Obecnie ma ona znaczenie tylko lokalne, obsługuje jedynie nieregularnie składy pociągów towarowych. Stacja kolejowa jest zlokalizowana tylko w Mirosławcu i posiada bocznicę załadowczo - wyładowczą przystosowaną do towarów masowych.

Gmina zajmuje powierzchnię 19 587 ha. Jest bardzo atrakcyjna pod względem zasobów przyrody, lasy zajmują tu 61% a wody 4,8 jej powierzchni. Na terenie gminy są liczne jeziora i liczne mające tu źródliska dopływy rzek Gwdy i Drawy. Strategicznym kierunkiem rozwoju jest rozwój turystyki i oferty czynnego wypoczynku.

2.2. Demografia

Według danych GUS z dnia 31.12.2002 r. gminę Mirosławiec zamieszkiwało 6551 osób. Ponad 43,8% ludności skupiło się w Mirosławcu i powyżej 26% na Osiedlu XXX-lecia LLP. Razem więc te dwa ośrodki typu miejskiego zamieszkiwało ok 70% ludności gminy i taki też można przyjąć dla gminy wskaźnik urbanizacji.

znacznie (1970 - 26,8 osób/km², 1980 - 30,1 osób/km²).

W tabeli 2.1. zebrano dane nt. liczby mieszkańców gminy w rozbiciu na poszczególne jednostki osadnicze. Dane te odnoszą się do okresu od 1978 do 2003 r.

Tabela 2.1 Liczba mieszkańców w gminie Mirosławiec w latach 1978 - 2003.

* Kolonie: Kalinówka, Jasinówka i Zacisze przyłączone do miasta Mirosławca.

Powszechna jest tendencja do zmniejszania się liczby ludności wiejskiej. Dotyczy to przede wszystkim wsi: Toporzyk, Setnica, Sadowo i Jadwiżyn., położonych nieco na uboczu. Odmiennie przedstawia się sytuacja w Mirosławcu oraz we wsi Jabłonowo, wzrost liczby ludności w tych miejscowościach związany jest przede wszystkim z dogodnym położeniem komunikacyjnym na trasie Szczecin - Piła.

Transformacje gospodarcze ostatnich dziesięciu lat sprawiły, że pojawiło się zjawisko bezrobocia. Gmina Mirosławiec zaliczana jest w skali kraju do obszarów o wysokim bezrobociu. Znaczny odsetek bezrobotnych stanowią byli pracownicy Państwowych Gospodarstw Rolnych.

2.3. Gospodarka rolna

W gminie nie ma obszarów o korzystnych warunkach dla rolnictwa, występują tylko tereny o warunkach odpowiednich, choć mniej korzystnych. Rozmieszczone są one wyspowo, głównie w rejonie Jabłonowa, Piecnika, Próchnowa i Bronikowa. Użytkowane są gleby brunatne i bielicowe o okresowo niekorzystnych warunkach powietrzno - wodnych , najliczniej grunty piaskowe gleb V i VI klasy bonitacyjnej, w licznych obniżeniach występują trwałe użytki zielone w postaci łąk i pastwisk, obejmując gleby hydrogeniczne o płytko zalegającym zwierciadle wody gruntowej.. Uzyskuje się z nich dotychczas średnie i słabe plony, gdyż wymagają dobrego nawożenia i uregulowania stosunków wodnych.

W 2003 r. struktura zagospodarowania ziemi przedstawiała się następująco: obszar gminy 19 587 ha, w tym użytki rolne zajmowały 5 950 ha, co stanowi 30,38% powierzchni gminy, z czego przypadało na:

-  grunty orne - 77,48%

-  łąki i pastwiska - 22,40%

-  sady - 0,12%

Lasy zajmowały 12 266 ha, co stanowi 62,62% powierzchni gminy. W porównaniu do 1996 r. powierzchnia ich wzrosła o ok. 3%.

Pozostałe grunty i nieużytki w 1998 r. stanowiły 2 057 ha (10,5% powierzchni gminy), składały się na nie:

-  wody - 686 ha

-  tereny osiedlowe i komunikacyjne - 472 ha

-  nieużytki i inne - 213 ha.

Z uzyskanych z Urzędu Miasta i Gminy danych wynika, że w zasiewach dominują zboża (80% powierzchni upraw). Duże powierzchnie zasiewów zajmują ponadto:

-  ziemniaki - 7,9% gruntów ornych

-  rośliny przemysłowe(rzepak, buraki cukrowe) - 9%.

Uzyskiwane plony kształtowały się na poziomie poniżej średniej krajowej.

W produkcji zwierzęcej dominującą rolę zajmuje trzoda chlewna, w drugiej kolejności bydło mleczne, opasów jest mało.

Ostatnich kilkanaście lat zmian systemu gospodarki rolnej sprawiło, że stopniowo zmniejszała się ogólna liczba gospodarstw, a jednocześnie znacznie zwiększyła się ich przeciętna wielkość.

2.4. Przemysł

W 1996 r. w gospodarce narodowej pracowało w gminie ok 899 osób, z czego 469 osób w przemyśle lub w budownictwie, 189 w usługach rynkowych i 149 w usługach nierynkowych. Przemysł gminy Mirosławiec nie jest reprezentowany przez wielkie zakłady. Zakłady prowadzą działalność tylko w branżach:

- spożywczej,

- elektromaszynowej,

- drzewnej i budowlanej.

Najszerzej reprezentowana jest branża spożywcza, a najważniejszym produktem wytwarzanym w gminie - wody butelkowane. Produkcja opiera się na lokalnych zasobach wód podziemnych o znakomitej czystości bakteriologicznej i składzie chemicznym. Ich produkcją zajmuje się obecnie kilka zakładów m.in Browar Żywiec S.A. Zakłady te wytwarzają napoje smakowe, wody nasycone CO2 oraz wody mineralne niegazowane.

W ramach gminnej spółdzielni "Samopomoc chłopska" funkcjonuje masarnia, piekarnia, młyn, mieszalnia pasz i wytwórnia wód. Oprócz tego działają jeszcze dwie gorzelnie (Mirosławiec i Hanki Kolonia), drugi młyn (Piecnik) oraz Zakład utylizacyjny "Paszutil" w Mirosławcu wytwarzający mączki mięsno - kostne oraz tłuszcze techniczne.

Przemysł elektromaszynowy reprezentują 3 zakłady przemysłowe. Największy zakład w Mirosławcu - Zakład Mechaniczny "Metaltech" zatrudnia ok 100 osób. Produkuje się w nim maszyny rolnicze (zbieracze pokosów T-010/2, rozrzutniki obornika, rozsiewacze nawozów, wyorywacze zagonowe) oraz sprzęt rehabilitacyjny (atlasy siłowe) i inne produkty. Niemalże cała produkcja tego zakładu jest przeznaczona na eksport do krajów Unii Europejskiej. Kolejnymi zakładami tej branży są: "Rolmech" zajmujący się obróbką tokarską oraz "Drut -Plast" Polsko-Kanadyjska Sp. z o.o., w którym przeciąga się druty z większych na mniejsze średnice i wytwarza kable wielożyłowe.

Branże drzewną reprezentuje P.P.H.T "Bomi" w Piecniku wytwarzający głównie europalety przeznaczone na eksport oraz kilka zakładów stolarskich. W Piecniku zlokalizowany jest oddział drogowo - mostowy nr 2 rejonu dróg publicznych w Wałczu wytwarzający głównie masę asfaltową i pewne ilości betonu.

2.5. Usługi

Najszerzej reprezentowaną sferą usług jest handel. Na obszarze gminy zarejestrowanych jest ponad 90 punktów handlowych, z czego 62 w Mirosławcu. Punkty usługowe typu restauracja, kawiarnia, bar, pijalnia piwa, mała gastronomia funkcjonują w Mirosławcu (6), Drzewoszewie (1), Łowiczu Wałeckim (2), Osiedli XXX-lecia LLP (2), Bronikowie (1), Jabłonowie (1) i okresowo nad jeziorem Kosiakowo. Znaczącą sferą usługową są usługi transportowe reprezentowane przez 24jednostki gospodarcze. poza tym działają: zakłady fryzjerskie (3), zakłady fotograficzne (2), zakład szewski, magiel elektryczny, zakłady mechaniki pojazdowej (4). Gmina wyposażona jest oprócz tego w rejonową przychodnię zdrowia, aptekę, punkt weterynaryjny, przedszkole, szkoły podstawowe (Mirosławiec i Piecnik) oraz bibliotekę z filią w Hankach.

2.6. Zagospodarowanie turystyczne

Na terenie gminy jest 5 obiektów turystyki z 212 miejscami noclegowymi. Jedynym obiektem całorocznym jest stylowy gościniec pilski obok wsi Łowicz Wałecki. Posiada on 36 miejsc noclegowych i salę restauracyjną mogącą pomieścić ponad 80 osób. Drugi obiekt jest w budowie w Drzewoszewie nad j. Bytyń Wielki.

Nad jeziorem Bytyń Wielki znajdują się ponadto ośrodki m. in. Huty Szkła Ujście oraz Zakładów Philips Lighting Poland.

Na terenie gminy w bardziej atrakcyjnych miejscach wyznaczono 6 miejsc biwakowania, plaże i kąpieliska w miejscowościach: Drzewoszewo, Próchnowo i Nakielno. Przy moście na rzece Piławce kolo Drzewoszewa rozpoczyna się szlak kajakowy w dół Piławki a następnie Dobrzycą i Piławą do Gwdy. Na terenie gminy wyznaczono ponadto szlaki turystyczne: dwa rowerowe (85 km) oraz trzy piesze (72 km). Zagospodarowanie turystyczne uzupełniają ponadto: kilka stacji paliw oraz gęsta sieć parkingów dla samochodów, 4 spośród 11 to parkingi leśne.

3. ANALIZA OBECNEGO STANU ZAGOSPODAROWANIA ODPADAMI

3.1. Aktualny stan gospodarki odpadami komunalnymi

3.1.1. Źródła powstawania odpadów

Za odpady komunalne uważa się odpady powstające w wyniku działalności bytowo gospodarczej człowieka w środowisku miejskim i wiejskim, do których zalicza się także działalności handlowo - usługową, oświatową, kulturalną, ochronę zdrowia i zarządzanie. Z uwagi na skład, właściwości technologiczne, stopień szkodliwości dla środowiska oraz warunki i miejsce powstawania wyróżnia się następujące rodzaje odpadów komunalnych:

- odpady domowe związane z bytowanie ludzi w domach mieszkalnych;

- odpady z obiektów użyteczności publicznej i obsługi ludności - infrastruktury społeczno - gospodarczej, w tym m. in. z obiektów administracji, oświaty, kultury, służby zdrowia, handlu, usług itp; w wyliczeniach na ogół oba rodzaje odpadów przyjmuje się łącznie - stanowią one podstawową grupę 80-90% odpadów komunalnych;

- odpady z terenów otwartych, są to odpady uliczne z koszy, zmiotki, odpady z placów targowych, cmentarzy, zieleni miejskiej itp; stanowią one 5-7% masy odpadów komunalnych;

- odpady wielkogabarytowe - jak zużyte meble, sprzęt gospodarstwa domowego, zużyty sprzęt elektroniczny, opakowania przestrzenne itp; stanowią one 5-10% masy odpadów komunalnych.

Tak więc źródłami wytwarzania odpadów komunalnych są:

- gospodarstwa domowe,

- obiekty infrastruktury takie jak: handel, usługi, szkolnictwo, obiekty działalności gospodarczej i wytwórczej.

Do dalszych rozważań przyjęto następujące grupy odpadów, które wytwarzane są przez wyżej wymienione źródła:

* odpady z gospodarstw domowych,

* odpady z obiektów infrastruktury,

* odpady wielkogabarytowe,

* odpady z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych,

* odpady z ogrodów i parków,

* odpady z czyszczenia ulic i placów,

* odpady niebezpieczne wchodzące w strumień odpadów komunalnych.

3.1.2. Charakterystyka wytwarzanych odpadów

Ilość odpadów komunalnych rośnie wraz z rozwojem urbanizacji, postępem cywilizacyjnym i poprawą poziomu życia ludności. Intensywność powstawania oraz charakter odpadów komunalnych uwarunkowane są trzema czynnikami:

1. Stopniem rozwoju gospodarczego i poziomem życia. Dynamika powstawania odpadów jest ściśle związana z tempem rozwoju gospodarczego rzutującego na tempo wzrostu wskaźnika jednostkowego spożycia z indywidualnych dochodów ludności.

2. Stylem życia i gospodarowania odzwierciedlającym się w marnotrawstwie lub gospodarności, modelem konsumpcji i organizacją żywienia, wiadomością ekologiczną i zdyscyplinowaniem, skutecznością zbiórki selektywnej itp.

3. Struktura zabudowy, infrastrukturą komunalną i usługową oraz funkcją jednostki osadniczej. Intensywność powstawania odpadów maleje wzdłuż linii od intensywnej zabudowy miejskiej z centralnymi obszarami obsługi i osiedlami mieszkaniowymi poprzez dzielnice peryferyjne o zabudowie rozluźnionej aż po otwarte tereny wiejskie.

Odpady komunalne badane są sporadycznie i to głównie pod kątem potrzeb dużych ośrodków miejskich, rzadko badaniami takimi obejmowane są gminy i powiaty.Z uwagi na brak danych odnośnie charakterystyki odpadów w rejonie Mirosławca posłużono się uśrednionymi wynikami analiz podobnych odpadów z innych terenów. Przytoczono je poniżej w tabeli 3.1.

Tabela 3.1. Ilość, skład i właściwości odpadów komunalnych w Polsce (OBREM Łodź)

3.1.3. Zbiórka odpadów

Dominującą niemalże jedyną formą unieszkodliwiania odpadów na terenie gminy jest ich deponowanie na składowisku. Ewidencja odpadów kierowanych na składowisko gminne prowadzona jest na bieżąco w jednostkach objętości, ilości deponowanych odpadów wyrażone w Mg należy uważać za szacunkowe. Po zainstalowaniu wagi z odczytem elektronicznym dane nt. ilości odpadów przyjmowanych na składowisko będą mogły byś skorygowane.

Zbiórką i wywozem odpadów komunalnych na składowisko zajmują się niezależne jednostki.

* Odpady komunalne z Mirosławca wywożone są co tydzień a z pozostałych miejscowości gminy co 2 tygodnie. Teren ten obsługuje Spółka Robót Publicznych (Mirosławiec ul. Sprzymierzonych 62). Dysponuje ona następującym taborem:

- samochód Star o pojemności 7 m³

-  samochód Jelcz o pojemności 6 m³

-  ciągnik C-360 z przyczepą o pojemności 7 m³

* Z terenu Osiedla XXX-lecia LLP śmieci wywozi firma Komunal-Transport A i K. Czarneccy S.C (Ostrowiec 38 gm. Wałcz). Na terenie wym. osiedla ustawione są 24 pojemniki po 1000 l. Śmieci wywożone są 3 razy w tygodniu.

* Z terenu jednostki wojskowej śmieci wywożone są sprzętem wojskowym w ilości ok. 2000 m³/rok.

Systemy zbiórki oparte są na pojemnikach 110 l i na kontenerach o pojemności 1100 l. Poniżej w tabeli 3.2 podano dane nt. ilości i rodzaju będących w użytkowaniu pojemników.

Tabela 3.2 Stan zaopatrzenia gminy w pojemniki na odpady (II -2003 r.)

* - bez uwzględniania terenu Jednostki Wojskowej

Odpady wywożone są na wysypisko usytuowane przy drodze Mirosławiec - Żabin ok. 1 km na północ od Mirosławca.

System selektywnej zbiórki odpadów jest na etapie początkowym. Na terenie gminy w 2002 r. zebrano 12 Mg stłuczki szklanej. System nie obejmuje innych surowców wtórnych. Nie prowadzona jest odrębna zbiórka odpadów niebezpiecznych typu komunalnego, takich jak świetlówki, baterie, opakowania po produktach naftowych, opakowania po środkach ochrony roślin. Odpady z sektora handlowego i publicznego odbierane przez tych samych przewoźników trafiają na to samo składowisko w Mirosławcu. Ilości ich nie są dokładnie znane.

3.1.4. Ilości wytwarzanych odpadów

zwiększenie konsumpcji, powstają duże ilości odpadów. W dużych ośrodkach miejskich ilość wytwarzanych odpadów wynosi nawet 1,5 m³ rocznie na mieszkańca, podczas gdy na niektórych terenach nie przekracza 0,5 m³ na mieszkańca.

Według szacunków UMiG Mirosławiec w 2002 r. składowisko przyjęło ok. 2 200 Mg odpadów, przy czym na ilość tą składały się odpady z gminy Mirosławiec oraz część odpadów z sąsiednich gmin: Wałcz i Wierzchowo.

Biorąc pod uwagę wymienione w tabeli 3.1 dane nt. składu odpadów komunalnych w "Planie gospodarki odpadami dla województwa zachodniopomorskiego" jego autorzy podali prognozę średniego składu odpadów komunalnych na tym terenie w 2001 r. Prognozę tą w odniesieniu do miast i terenów wiejskich województwa przytoczono poniżej w tabel 3.3.

Tabela 3.3 Średni skład odpadów komunalnych wytwarzanych przez mieszkańców województwa zachodniopomorskiego w 2001 r. (kg/M/rok).

źródło: Plan gospodarki odpadami dla województwa zachodniopomorskiego

W kolejnej tabeli 3.4 tym razem pochodzącej z "Planu gospodarki odpadami dla powiatu wałeckiego" podany został skład frakcyjny odpadów powstających na terenie poszczególnych gmin powiatu wałeckiego. Przy opracowywaniu tej tabeli wykorzystano wskaźniki jednostkowe w tabeli 3.3 oraz posłużono się aktualnymi danymi odnoszącymi się do liczby mieszkańców Wałcza i poszczególnych gmin powiatu wałeckiego.

Dane obliczeniowe mające odniesienie do gminy Mirosławiec pokrywają się całkowicie z podanymi obliczeniami zamieszczonymi w wykonanym w 2000 r. opracowaniu "Program ochrony środowiska w zakresie gospodarki odpadami dla gminy Mirosławiec".

Z w/w opracowań wynika, że z terenu gminy Mirosławiec w ciągu roku powstaje 1500 Mg odpadów komunalnych i że w 65% w bilansie odpadów gminy partycypuje miasto Mirosławiec. Ilości takie przyjęte zostały też w "Planie gospodarki odpadami dla powiatu waleckiego".

Na terenie gminy nie jest prowadzona ewidencja odpadów gabarytowych i budowlanych. W czasie wizji lokalnej stwierdzono, że co najmniej część tych odpadów trafia na w/w/ gminne składowisko.

Odpady ściekowe. Odpady z oczyszczalni ścieków komunalnych zaliczane są do odpadów komunalnych. W ich skład wchodzą osady ściekowe, piasek z oczyszczania piaskowników i skratki. Według "Planu gospodarki odpadami dla powiatu wałeckiego" (ABRYS-Technika, Poznań 2003) na terenie gminy eksploatowana jest 1 oczyszczalnia ścieków komunalnych (Mirosławiec). Powstające w niej osady ściekowe (33 Mg s.m/rok) znalazły wykorzystanie przy prowadzonej na bieżąco rekultywacji składowiska odpadów.

3.1.5. Instalacje do segregacji, odzysku i unieszkodliwiania odpadów

Instalacje do unieszkodliwiania.

Właścicielem składowiska jest miasto i gmina Mirosławiec. Zarządzane jest przez Spółkę Robót Publiczno-Drogowych Lucjan Romańczuk w Mirosławcu.

Obiekty istniejące na terenie omawianego składowiska to:

- budynek administracyjno - socjalny - pow. zabudowy 25,0 m²

- brodzik dezynfekcyjny - pow. 15 m²

- trafostacja słupowa,

- droga dojazdowa z placem manewrowym - utwardzenie płytami żelbetonowymi pełnymi,

- instalacja do zbierania odcieków, drenaż z rur PEperforowanych i przesyłanie odcieków poprzez studzienki rewizyjne do sieci kanalizacji sanitarnej miejskiej i dalej do oczyszczalni ścieków miasta Mirosławca,

- studnia ujęcia wody z przeznaczeniem jej do celów socjalno - bytowych.

Pozostałe parametry techniczne składowiska:

- objętość 386 000 m³

- % wypełnienia - 15% (wg stanu na dzień 30 czerwca 2004 r.)

- uszczelnienie niecki - dno kwatery posiada naturalną barierę geologiczną z trudno przepuszczalnych gruntów, dodatkowym zabezpieczeniem jest wykonana warstwa uszczelniająca z gliny ilastej o grubości 75 cm.

- system drenów posadowionych na warstwie przepuszczalnej grubości 40 cm.

- instalacja do ujmowania gazu składowiskowego ( 1l studni odgazowujących z rur stalowych o średnicy Φ 400 mm)

Zgodnie z instrukcją eksploatacji składowiska prowadzony jest monitoring wód gruntowych poprzez 3 piezometry założone na kierunku przepływu wód podziemnych ( 1 na dopływie, 2 szt. na odpływie).

W wyposażeniu obiektu znajduje się spychacz DT 75. Na bieżąco prowadzona jest książka ewidencji odpadów przyjmowanych na składowisko. Zarządca składowiska zobowiązany został do ukończenia odpowiedniego kursu w terminie do czerwca 2004 r. zgodnie z obowiązującą ustawą (Dz.U. nr 62poz. 628 z dnia 20 czerwca 2001 r.)

Teren składowiska jest ogrodzony siatką, prowadzony jest całodobowy dozór. Wokół składowiska znajdują się tereny leśne, w odległości do 1 km nie znajduje się zabudowa mieszkalna.

Zgodnie z wymogami ochrony środowiska konieczne jest wyposażenie obiektu w wagę oraz wybudowanie budynku, którego jedna część spełniałaby funkcję garażu sprzętu wysypiskowego, boksy na odzyskiwane surowce wtórne a także wydzielone miejsce na sprzęt do rozdrabniania lub prasowania zbieranych selektywnie surowców wtórnych (tworzywa sztuczne, makulatura i stłuczka szklana).

Składowanie odpadów prowadzone jest według systemu europejskiego. Przebiega ono według schematu:

- dowożenie odpadów drogami wewnętrznymi na aktualnie eksploatowane sektory, na miejsce wskazane przez zarządcę składowiska,

- formowanie warstw odpadów o miąższości 0,7 - 0,8 m po zagęszczeniu,

- wyrównanie powierzchni po zagęszczeniu,

- przykrycie bieżące nieaktywną warstwą przesypkową z gruntów i odpadów mineralnych (piasek, humus, drobny gruz itp.) miąższość ok. 20 cm.

- czoło i powierzchnie są dodatkowo przesypywane pod koniec dnia warstwą izolacyjną przed owadami, ptactwem i gryzoniami,

- wyrównanie warstwy aktywnej - bez wzniesień i zagłębień.

Składowisko zostało przekazane do eksploatacji 5 kwietnia 2001 r. Zgodnie z dokumentacją projektową eksploatowane ma być do 2031 r. Miasto i Gmina Mirosławiec posiada pozwolenie na jego użytkowanie (decyzja Starostwa Wałeckiego nr 135/2001 z dnia 5 kwietnia 2001 r.). Przegląd ekologiczny wymienionego obiektu opracował Jarosław Zieńko (70-502 Szczecin ul. Odzieżowa 22/3). Instrukcja eksploatacji składowiska zatwierdzona została decyzją Starostwa Powiatowego w Wałczu z dnia 30.12.2002 r. (pismo nr OS/7647/97/2002).

Po zainstalowaniu wagi z odczytem elektronicznym i przekazaniu do eksploatacji linii do segregacji omawiany obiekt z powodzeniem może pełnić funkcje Międzygminnego Zakładu Utylizacji Odpadów Komunalnych.

3.2. Odpady z działalności gospodarczej.

Na odpady z działalności gospodarczej składają się odpady komunalne oraz odpady z procesów produkcyjnych, których charakterystyka zależy od specyfiki procesów, w których odpady te powstają. Na terenie gminy brak jest zakładów przemysłowych wytwarzających znaczące ilości odpadów, występują jedynie małe i średnie przedsiębiorstwa. Przez analogię do podobnych gmin województwa zachodniopomorskiego i wielkopolskiego można wnioskować, że w największych ilościach w sektorze gospodarczym z odpadów wytwarzane są na terenie gminy popioły i żużle z lokalnych budowli oraz złom stalowy.

Znaczącym producentem odpadów przemysłowych i niebezpiecznych w gminie może być jednostka wojskowa, na terenie której prowadzone są prace konserwacyjne i dokonywane drobne naprawy samolotów. Uzyskanie bliższych danych nt. ilości tych odpadów, ich składu i sposobów zagospodarowania ze względu na tajemnicę wojskową okazało się jednak niemożliwe.

Część wytwarzanych na terenie gminy odpadów stanowią odpady niebezpieczne. Rodzaje i ilości tych odpadów, które zostały wytworzone w 2001 r. podano poniżej w tabeli 3.5.

Nie można wykluczyć, że w transformatorach na terenie gminy w zakładach przemysłowych lub usługowych znajdują się transformatory lub kondensatory zawierające polichlorowane dwufenyle (PCB)

Tabela 3.5. Odpady niebezpieczne wytworzone na terenie gminy Mirosławiec w 2002 r.

Źródło: Decyzje wydane przez Starostwo Powiatowe w Wałczu

4. CELE I ZADANIA DLA GMINY MIROSŁAWIEC WYNIKAJĄCE Z PLANU GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU WAŁECKIEGO

Autorzy planu gospodarki odpadami dla powiatu waleckiego przyjęli, że polityka, cele i zadania w zakresie gospodarki odpadami w powiecie wałeckim powinny być zgodne z planem wyższego szczebla t. planem gospodarki odpadami w województwie zachodniopomorskim (WPGO) oraz powinny uwzględniać potrzeby i uwarunkowania powiatu. Podobnie przyjęto, że "Plan gospodarki odpadami dla gminy Mirosławiec" musi być spójny z w/w/ planem dla powiatu (PPGO).

Celem strategicznym w zakresie gospodarki odpadami nakreślonym w PPGO dla powiatu waleckiego jest stworzenie systemu gospodarki odpadami, uwzględniającego lokalne uwarunkowania i zapewniającego ochronę zdrowia ludzkiego i środowiska przyrodniczego.

Cele pośrednie to:

- zapobieganie powstawaniu odpadów,

- powtórne wykorzystanie odpadów,

- unieszkodliwianie odpadów nie nadających się do odzysku.

W/w cele i zadania zgodne są zarówno z polityką ekologiczną państwa i dokumentami wyższego rzędu. Zostały one omówione wcześniej w p. 1.2. i 1.3 niniejszego opracowania.

W krajowym planie gospodarki odpadami założono, że do końca 2006 r. wszyscy mieszkańcy powinni być objęci usługami odbioru odpadów. W niniejszym planie zakłada się również objęcie usługą odbioru odpadów wszystkich mieszkańców powiatu waleckiego. Osiągnięcie tego wskaźnika dla gminy Mirosławiec nie jest problem, gdyż aktualnie zorganizowaną zbiórką objętych jest ponad 95% jej mieszkańców i wszystkie obiekty infrastruktury.

Przewidywany rozwój usług odbioru odpadów na obszarach miejskich i wiejskich, opracowany na podstawie KPGO, został określony w WPGO. W planie tym określono również cele dotyczące maksymalnych ilości odpadów komunalnych, ulegających biodegradacji i trafiających na składowiska oraz cele recyklingu dla materiałów: szkło, papier i karton, metale, tworzywa sztuczne. Takie same poziomy recyklingu i odzysku przyjęte zostały dla powiatu waleckiego.

Za strategiczne cele w gospodarce odpadami w powiecie waleckim w PPGO uznane zostały:

Cel 1: Zapobieganie powstawaniu odpadów.

Cel 2: Kompleksowe uporządkowanie gospodarki odpadami komunalnymi.

Cel 3: Recykling i odzysk odpadów opakowaniowych.

Cel 4: Zwiększenie stopnia przetworzenia i wykorzystania osadów ściekowych.

Cel 5: Odzyski i unieszkodliwianie odpadów niebezpiecznych.

Cel 6: Demontaż i recykling pojazdów wycofanych z eksploatacji zgodnie z wymogami dyrektywy UE 2000/53/EC.

W odniesieniu do gminy Mirosławiec "Plan gospodarki odpadami dla powiatu waleckiego" zakłada m. in.:

* realizację zadań określonych w PPGO mających na celu zorganizowanie zbiórki odpadów przez wszystkich mieszkańców do 2006 r.;

* zamknięcie i rekultywację składowiska w Mirosławcu, nie później niż do 30.12.2009 r.;

* realizację przedsięwzięć zapobiegawczych, redukujących ilości odpadów w gospodarstwach domowych;

* realizację przedsięwzięć w pierwszej kolejności mających na celu rozwój selektywnej zbiórki odpadów;

* prowadzenie działań szkoleniowo - edukacyjnych;

* prowadzenie systematycznych działań mających na celu eliminację źródeł wycieków i rozlewów;

* instalowanie urządzeń umożliwiających ograniczenia powstawania odpadów;

* wdrażanie technologii pozwalającej na zwiększenie recyklingu lub ponownego użycia odpadów;

* stosowanie najlepszych dostępnych technologii (BAT - Best Available Technology)

* wdrażanie tzw. recyklingu wewnętrznego (np. poprzez wykorzystanie odpadów jako surowców);

* wdrażanie w zakładach tzw. "czystej produkcji", gdzie podstawą procesów technologicznych jest ograniczanie zanieczyszczeń "u źródła", czyli w momencie ich powstania w procesie produkcyjnym.

W "Planie gospodarki odpadami dla powiatu waleckiego" PPGO znalazły się diametralnie różne propozycje dotyczące perspektywicznego rozwiązania gospodarki odpadami na terenie powiatu. Przykładowo w p. 2.3.1.2. PPGO składowisko w Mirosławcu zostało zaliczone do składowisk lokalnych przewidzianych do zamknięcia i rekultywacji, nie później niż do 30 grudnia 2009 r. W rozdziale 8 znalazł się natomiast zapis zakładający zupełnie inne rozwiązanie, a mianowicie przekształcenie istniejącego wym. składowiska w Regionalny Zakład Unieszkodliwiania Odpadów, który świadczyć miałby usługi dla co najmniej dwóch powiatów: waleckiego i drawskiego.

Podkreśla się, że składowisko w Mirosławcu jest obiektem, jak na warunki polskie dość dużym i bezpiecznym dla środowiska. Wybudowane zostało w 2001 r. Istnieją możliwości jego rozbudowy. Za budowę obiektu gmina Mirosławiec w 2002r. została nagrodzona w III edycji konkursu NFOŚiGW nt. gospodarki odpadami na terenach wiejskich. Po zainstalowaniu wagi i po wprowadzeniu zaleceń wynikających z rozporządzenia Ministra Środowiska z 9 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów (Dz.U. nr 220poz. 1858) spełniać będzie wymogi unijne.

W planach gospodarki odpadami dla innych województw dopuszcza się eksploatację spełniających wymogi ochrony środowiska składowisk do ich zapełnienia. W planach tych zakłada się zamykanie zarówno obiektów, których dostosowanie do obowiązujących standardów jest niemożliwe ze względów na miejscowe uwarunkowania lub niecelowe ze względów ekonomicznych. Przeważnie są to obiekty małe nieposiadające wymaganych zabezpieczeń podłoża lub obiekty duże o wysokim stopnia zapełnienia, których rozbudowa jest niemożliwa.

Przy najbliższej aktualizacji planów gospodarki odpadami, co wg. ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. prawo ochrony środowiska nastąpić ma za 4 lata , będzie możliwość wprowadzenia odpowiednich - satysfakcjonujących gminę Mirosławiec - zmian zarówno w WPGO jak i w PPGO.

Efekty złożonych w "Planie gospodarki odpadami dla powiatu waleckiego" działań to przede wszystkim:

* uzyskanie stopnia redukcji odpadów, która w latach 2004-2007 może wynieść 10-20% oraz zwiększenie wykorzystania osadów ściekowych w rolnictwie, tym samym zmniejszenie ilości odpadów deponowanych na składowiskach;

* odzysk znacznych ilości surowców wtórnych;

* wprowadzenie systemu zbiórki odpadów niebezpiecznych typu komunalnego, uzyskanie rocznych poziomów odzysku i recyklingu odpadów niebezpiecznych zgodnie z obowiązującymi uregulowaniami prawnymi;

* prowadzenie działań mających na celu uzyskanie założonych poziomów odzysku i recyklingu olejów smarowych wytwarzanych na terenie powiatu;

* prowadzenie działań mających na celu odzysk z rynku 100% akumulatorów ołowiowych oraz ilości pozostałych baterii i akumulatorów;

* prowadzenie działań mających na celu odzysk i recykling zużytych urządzeń klimatyzacyjnych, chłodniczych i zamrażających;

* realizacja działań minimalizujących powstanie niebezpiecznych odpadów medycznych, wymagających szczególnych metod na drodze termicznego przekształcania, poprzez segregację odpadów u źródła powstania;

* przeprowadzenie inwentaryzacji w celu określenia ilości azbestu znajdującego się na terenie gminy, prowadzenie monitoringu usuwania oraz prawidłowego postępowania z wyborami zawierającymi azbest;

* zbudowanie Gminnych Punktów Zbierania Odpadów Niebezpiecznych (GPZON), jeden taki obiekt powinien powstać na terenie składowiska Mirosławiec;

* wdrażanie stosownie do możliwości i potrzeb najlepszych dostępnych technologii (BAT) w zakresie gospodarki odpadami;

* uzyskanie wymiernych korzyści ekonomicznych;

* uzyskanie efektów w postaci korzystnego wpływu na środowisko przyrodnicze i zdrowie ludzi;

* zmiana postaw ludzkich.

W PPGO określono maksymalne ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, trafiających na składowiska, a mianowicie:

- 75% do 2010 r. w porównaniu do poziomu z 1995 r.

- 50% do 2013 r. w porównaniu do poziomu z 1995 r.

- 35% do 2020 r. w porównaniu do poziomu z 1995 r.

Realizacja systemu gospodarki odpadami opakowaniowymi w powiecie powinna zapewnić osiągnięcie następujących minimalnych poziomów odzysku i recyklingu:

-  odzysk - 50% do 60%

- recykling - 25% do 45% z minimum 15% wagowych, dla każdego materiału opakowaniowego.

Realizacja zadań dla poszczególnych grup odpadów, pomimo że jest procesem powtarzającym się, to wymaga uwzględnienia na szczeblu gmin szeregu uwarunkowań, m. in. takich jak:

* dostępne instalacje do odzysku i unieszkodliwiania odpadów;

* dostępne metody i systemy organizacji odzysku i recyklingu;

* względy ekonomiczne;

* mechanizmy kontrolne;

* aktualny stan zainwestowania w infrastrukturę w zakresie gospodarki odpadami;

* dostępność do lokalnych społeczności do różnych form edukacji ekologicznej;

* aktywne uczestnictwo społeczeństwa w ograniczaniu powstawania odpadów i ich selektywnej zbiórki.

W/w uwarunkowania wzięto pod uwagę przy opracowywaniu szczegółowych propozycji dla Mirosławca.

Podstawowe zasady, jakich należy przestrzegać w gminach w zakresie gospodarki odpadami to:

1) odzysk surowców wtórnych głównie poprzez ich selektywną zbiórkę u źródła ich powstawania;

2) zbiórka odpadów obejmująca wszystkich mieszkańców gminy;

3) właściwe zagospodarowanie i unieszkodliwianie odpadów.

Główny cel gospodarki odpadami to ochrona środowiska i ograniczenie negatywnego ich oddziaływania na zdrowie ludzi.

Podstawowe zadania gminy Mirosławiec w zakresie gospodarki odpadami to:

* nadzór nad zakresem i jakością usług świadczonych przez formy odbierające odpady od ludności i z obiektów infrastruktury;

* organizacja i koordynacja systemu selektywnej zbiórki odpadów z rozdziałem na odpady zmieszane i surowce wtórne;

* organizacja i koordynacja systemu zbiórki odpadów wielkogabarytowych;

* organizacja i koordynacja systemu zbiórki odpadów niebezpiecznych poprzez gminny punkt zbiórki odpadów niebezpiecznych (GPZON);

* eksploatacja składowiska odpadów;

* prowadzenie akcji informacyjnej i edukacyjnej;

* finansowanie m. in. poprzez pozyskiwanie środków z poza gminy oraz stymulowanie wdrażania nowoczesnych metod gospodarowania odpadami.

5. PROGNOZOWANE ZMIANY W GOSPODARCE ODPADAMI

Na zmiany w zakresie gospodarki odpadami w latach następnych wpływać będzie wiele czynników, z których najważniejsze omówiono poniżej.

5.1. Prognozy społeczno - gospodarcze

Istotne znaczenie przy opracowywaniu programu gospodarki odpadami odgrywają zmiany ilości i struktury wytwarzanych odpadów pod wpływem zachodzących zmian społeczno - gospodarczych. W przypadku Polski zmiany te trudno jest oszacować, gdyż przystąpienie do Wspólnoty Europejskiej w 2004 r. może w pierwszym okresie wywołać trudne do przewidzenia zmiany gospodarcze, które z kolei mogą wpływać na wytwarzanie odpadów w przyszłości. Główne uwarunkowania wpływające na wzrost produktu krajowego brutto to: bezrobocie, siła nabywcza konsumentów, inflacja i zmiany w kluczowych sektorach gospodarczych. Zmienia się również ich struktura (zwiększenie ilości odpadów opakowaniowych - głównie tworzyw sztucznych, zmniejszenie ilości odpadów organicznych, wzrost ilości odpadów budowlanych i wielkogabarytowych).

Istotny wpływ na wytwarzanie odpadów będzie miała struktura gospodarki krajowej. W Polsce średnioroczne tempo wzrostu gospodarczego w latach 1991-2001 wynosiło 3,3%. Należy jednak zauważyć, że pod koniec lat dziewięćdziesiątych Polska wyraźnie tracił dynamikę. Tempo wzrostu PKB obniżyło się w latach 2001-2002 do ok. 1% rocznie ( z poziomu 6-7% w połowie dekady). Znalazło to swoje odbicie w obniżeniu siły nabywczej konsumentów. W ostatnim czasie odnotowuje się znaczny wzrost PKB (w I kwartale 2004 r. ponad 5%), co sprzyjać powinno wzrostom siły nabywczej a pośrednio mieć wpływ na gospodarkę odpadami. Zmiany gospodarcze wpływać mogą na gospodarkę odpadami w rejonie Mirosławca.

5.2. Nowe uregulowania prawne

Dyrektywa Rady 75/442/EEC w sprawie odpadów, zmieniona Dyrektywą Rady 91/156/EEC określa ramy prawne dla gospodarki odpadami w Unii Europejskiej. Nakłada ona na państwa członkowskie wymóg zapewnienia odzysku lub usuwania odpadów w sposób niezagrażający życiu ludzkiemu i nie powodujący szkód w środowisku. W związku z koniecznością dostosowania prawodawstwa polskiego do wymogów Unii Europejskiej w 2001 r. weszła w życie ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz.U. nr62 poz. 628 ze zmian.)a w ślad za nią akty wykonawcze, w których określono okresy przejściowe, które umożliwiają dostosowanie gospodarki odpadami do wymogów prawa.

Jednym z istotniejszych aktów prawnych ograniczających deponowanie odpadów komunalnych na składowiskach, a tym samym mającym wpływ na planowanie gospodarki odpadami, jest ustawa o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz.U. nr 63 poz. 639 z 2002 r.). Przewiduje się jej systematyczne wdrażanie. Określa ona obowiązki importerów oraz wytwórców produktów związane z wprowadzeniem na rynek krajowy produktów w opakowaniach oraz niżej wymienionych wyrobów (produktów):

- urządzeń chłodniczych, zamrażających i klimatyzacyjnych oraz pomp ciepła zawierających substancje zubażające warstwę ozonową (CFC i HCFC);

- akumulatorów ołowiowych(kwasowych);

- akumulatorów niklowo-kadmowych;

- ogniw i baterii galwanicznych;

- olejów smarowych, z wyłączeniem bazowych i przepracowanych;

- lamp wyładowczych, z wyłączeniem świetlówek kompaktowych;

- opon nowych, używanych regenerowanych (bieżnikowanych), używanych nieregenerowanych (bieżnikowanych).

Zgodnie z ustawą przedsiębiorca ma obowiązek prowadzenia odzysku, a w szczególności recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych i zobowiązany jest do dnia 31 grudnia 2007 r. osiągnąć poziom odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych, co najmniej w wysokości określonej w załączniku nr 4 do ustawy. Rada Ministrów określiła, w drodze rozporządzenia, poziom odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych. Pełne wdrożenie ustawy pozwoli na znaczną redukcję ilości odpadów opakowaniowych deponowanych na składowiskach odpadów.

W przygotowaniu jest jeszcze szereg aktów prawnych związanych z gospodarką odpadami, zarówno w Unii Europejskiej jak i w Polsce.

5.3. Prognozy demograficzne

Dla celów prognozy wykorzystano prognozę demograficzną powiatów na okres do 2020 r. opracowaną w 2002 r. przez Główny Urząd Statystyczny. Według tej prognozy liczba ludności powiatu wałeckiego do roku 2010 w niewielkim stopniu będzie się zwiększać, w latach następnych ma nastąpić powolne jej zmniejszanie. Według WPGO w 2030 r. liczba mieszkańców powiatu ma zmniejszyć się zaledwie o 0,1% w stosunku do stanu na dzień 31 grudnia 2000 r.

5.4. Prognozowana ilość i skład odpadów komunalnych

Przy opracowywaniu prognozy składu odpadów komunalnych oparto się na szacunkowych wskaźnikach emisji dla poszczególnych ich rodzajów, które między innymi przyjęto w "Krajowym planie gospodarki odpadami". Zmiany te w skali roku zakładają stały w określonym procencie wzrost, regres lub stagnację danego wskaźnika emisji w latach 2004-2005, 2007-2011 oraz 2012-2015. Wskaźniki te przytoczono poniżej w tabeli 5.1.

Tabela 5.1. Prognoza zmian wskaźników emisji w latach 2006, 2011 i 2015 (%)

Do obliczeń przyjęto prognozę podaną w "Planie gospodarki odpadami dla województwa zachodniopomorskiego" i założenie, że średni roczny skład odpadów na terenie gminy Mirosławiec pokrywa się ze średnią roczną dla wymienionego województwa.

W prognozie przyjęto też zgodnie z PPGO, że w ciągu 2003 r. na terenie gminy Mirosławiec powstało w zaokrągleniu 1 500 Mg odpadów komunalnych.

Posługując się wartościami wskaźników emisji (tabela 5.1) obliczono składy odpadów wytwarzanych na terenie gminy w kolejnych latach. Wyniki obliczeń podano w tabeli 5.2.

Tabela 5.2. Prognoza wytwarzanych odpadów komunalnych dla gminy Mirosławiec

Z otrzymanych danych wynika, że ilość wytwarzanych przez gminę Mirosławiec odpadów komunalnych w okresie objętym planem tj. do roku 2015 będzie nieznacznie się zwiększać. Wg prognozy w latach 2003-2011 ilość ta zwiększy się o 6,86%.

Dane zamieszczone w tabeli 5.2 mogą posłużyć do obliczeń wydajności instalacji dla przerobu określonych frakcji odpadów w ilościach wynikających ze wskaźników przyjętych w WPGO.

Wydzielenie określonych frakcji ze strumienia odpadów komunalnych i zagospodarowanie ich w inny sposób poza deponowaniem przyniesie określone korzyści ekonomiczne (wydłużenie czasu eksploatacji składowisk) i ekologiczne (zmniejszenie obciążenia środowiska deponowanymi odpadami).

Na podstawie danych zamieszczonych w tabeli 5.2 określono prognozę zmian składu procentowego odpadów. Wyniki obliczeń podano poniżej w tabeli 5.3.

Tendencje zmian składu odpadów możliwe są do przewidzenia. Generalnie w odpadach zmniejsza się udział frakcji popiołowej, zwiększa się natomiast udział tworzyw sztucznych, w tym tworzyw opakowaniowych.

Tabela 5.3. Przybliżony skład morfometryczny odpadów komunalnych wytwarzanych w latach 2003-2015 na terenie gminy Mirosławiec [%].

Na podstawie obserwowanych efektów w skali kraju w zakresie selektywnej zbiórki odpadów a także z uwagi na powszechny brak punktów selektywnej zbiórki odpadów, sortowni i kompostowni wyraża się opinię, że założone w dokumentach wyższego rzędu wskaźniki odzysku surowców wtórnych i odpadów biodegradowalnych będą bardzo trudne do osiągnięcia. Wskaźniki te będą mogły być urealnione przy weryfikacji planów gospodarki odpadami w przyszłości. Przyjęto:

* rok 2006 - jako rok pierwszego sprawozdania z realizacji planu oraz rok kończący okres realizacji celów krótkookresowych wyznaczonych w wojewódzkim planie gospodarki odpadami (WPGO);

* rok 2008 - pierwsza aktualizacja planu;

* rok 2010 - sprawozdanie z realizacji planu po aktualizacji;

* rok 2012 - druga aktualizacja planu;

* rok 2014 - kończący cele średniookresowe wyznaczone w WPGO, sprawozdanie z realizacji planu po drugiej aktualizacji.

5.5. Perspektywy zmian w zbiórce, transporcie, odzysku i unieszkodliwianiu odpadów komunalnych

W zakresie zbierania odpadów komunalnych należy oczekiwać stopniowego przechodzenia na system obowiązkowej zbiórki selektywnej w miejscach ich powstawania ("u źródła") w podziale na cztery podstawowe strumienie:

-  odpady opakowaniowe zmieszane objęte opłatami produktowymi,

-  odpady roślinne kuchenne i ogrodowe ("mokre"),

-  odpady niebezpieczne domowe,

-  odpady pozostałe zmieszane ("suche").

Najważniejsze zalety tego systemu to:

- skończenie z anonimowością zbiórki selektywnej i uzyskanie możliwości wprowadzenia wskaźników oceny uczestnictwa i jakości uczestnictwa w zbiórce selektywnej,

- zbliżenie się do rzeczywistej realizacji zasady "zanieczyszczający płaci"

- stworzenie możliwości porównywania osiągniętych efektów zbiórki selektywnej na różnych poziomach (nieruchomość, osiedle, dzielnica, miasto, gmina, powiat, województwo) w oparciu o te same kryteria.

Najczęściej wymieniana wada - brak miejsca na terenie nieruchomości (ciasna kuchnia, małe podwórko itp), traci na znaczeniu przy porównaniu efektów ekonomicznych dla samego zbierającego, oczywiście pod warunkiem, że jest on uczestnikiem zorganizowanego systemu zbierania odpadów (nie wyrzuca swoich odpadów do przysłowiowego lasu). Patrząc na problemy zbierania odpadów z tego punktu widzenia, należy oczekiwać generalnej zmiany w przepisach prawnych dotyczących uprawnień gmin w zakresie określania wysokości i pobierania obowiązkowych opłat za odpady wytworzone przez mieszkańców i realizowanie na nie ustawowo obowiązków związanych z ich racjonalnym zagospodarowaniem. Obecna formuła "referendum" jest nieporozumieniem.

W zakresie transportu ewentualne zmiany dotyczyć będą przede wszystkim:

- jakości sprzętu technicznego (samochodów "śmieciarek"), które podlegają ciągłej ewolucji w kierunku obniżenia jednostkowych kosztów eksploatacji oraz uciążliwości dla mieszkańców i środowiska (obniżenie hałasu i emisji spalin);

- optymalizacji transportu w kierunku zmniejszenia uciążliwości dla ruchu drogowego i mieszkańców (np. wyeliminowania dublowania się tras wywozu w wyniku działania kilku firm w tych samych rejonach obsługi) oraz poprawienia wskaźników ekonomicznych.

W zakresie odzysku oczekiwany jest rozwój technologii związanych z:

- recyklingiem organicznym odpadów kuchennych i ogrodowych,

- recyklingiem materiałów opakowaniowych,

- odzyskiem energii z palnych składników odpadów, które nie mogą być wykorzystane materiałowo ze względów ekonomicznych, w tym produkcja paliw alternatywnych.

W zakresie unieszkodliwiania odpadów stopniowe eliminowanie z systemów gospodarki odpadami składowania odpadów nieprzetworzonych. Zakłada się szeroki zakres wspólnych działań powiatu pleszewskiego z sąsiednimi powiatami.

5.6. Prognozowane zmiany w zakresie gospodarki odpadami z działalności gospodarczej

Prognozowane zmiany mają związek z dostosowaniem polskiego prawa do przepisów obowiązujących w Unii Europejskiej w tym z Dyrektywą 96/63 WE, dotyczącą zintegrowanego zapobiegania i ograniczania zanieczyszczeń środowiska (IPPC - Integrated Pollution Prevention and Control). Uzyskanie pozwolenia zgodnego z zasadami IPPC to nie tylko konieczność poddania się uciążliwej administracyjnej procedurze, ale często także konieczność dostosowania instalacji do nowych wymagań.

Według szacunków Ministerstwa Środowiska dostosowanie całego polskiego przemysłu do norm IPPC kosztować będzie ok 100 mld zł.

Sygnalizowany problem nie dotyczy gminy Mirosławiec. Na jej terenie nie ma i nie przewiduje się budowy uciążliwych zakładów przemysłowych.

6. DZIAŁANIA ZMIERZAJĄCE DO POPRAWY SYTUACJI W ZAKRESIE GOSPODAROWANIA ODPADAMI

6.1. Działania dot. odpadów komunalnych wyznaczone w WPGO

Plan gospodarki odpadami dla województwa zachodniopomorskiego (WPGO), przyjmuje dla Zachodniego Pomorza, w tym i dla leżącego na pograniczu z Wielkopolską rejonu Wałcza określone działania, które zmierzać będą do poprawy sytuacji w zakresie gospodarki odpadami na tym terenie. W porównaniu do zapisów podanych w innych wojewódzkich planach gospodarki odpadami (m. in. dla województwa wielkopolskiego) brak w nim wielu szczegółowych zapisów m. in. dotyczących zakładanych poziomów odzysku i recyklingi odpadów.

Zapisy te znalazły się w PPGO dla powiatu waleckiego. Z uwagi na ich znaczenie dla podejmowania działań zmierzających do poprawy stanu aktualnego na terenie gminy jak również uwagi na zalecaną ustawowo spójność planów gminnych z planami powiatowymi przytacza się je poniżej w całości.

Krajowy Plan Gospodarki Odpadami określa następujące cele, dotyczące maksymalnych ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, trafiających na składowiska:

- 75% do 2010 r. w porównaniu do poziomu z1995 r.

- 50% do 2013 r. w porównaniu do poziomu z 1995 r.

- 35% do 2020 r. w porównaniu do poziomu z 1995 r.

Cel dla recyklingu i odzysku odpadów opakowaniowych to:

- odzysk: 50% do 60%

- recykling: 25% do 45%, z minimum 15% wagowych, dla każdego materiału opakowaniowego.

Określone cele recyklingu są także ustalone dla materiałów:

-  60% dla szkła,

-  55% dla papieru i kartonu,

-  50% dla metalu,

- 20% dla tworzyw sztucznych (tylko recykling mechaniczny i chemiczny)

Poziom odzysku i recyklingu dla papieru i szkła, określony został w II Polityce Ekologicznej Państwa jako cel do osiągnięcia w okresie 2003-2010, wynosi on minimum 50% odzyskiwanych i recyrkulowanych surowców. Z kolei roczne ilości procentowe odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych określone są w rozporządzeniu Rady Ministrów, dotyczącym rocznych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych z dnia 30 czerwca 2001 r. Rozporządzenie to określa szczegółowo procent recyklingu dla różnych rodzajów odpadów w poszczególnych latach: od 2002 do 2007 r. Jeżeli cele określone dla recyklingu materiałów opakowaniowych nie zostaną spełnione wytwórca/importer będzie musiał płacić kary. Dlatego też muszą być opracowane odpowiednie systemy przez wytwórców/importerów. Poziomy recyklingu odpadów opakowaniowych dla producentów/importerów przedstawiono w tabeli 6.1.

Tabela 6.1 Poziomy recyklingu odpadów opakowaniowych dla producentów / importerów.

Źródło: Rozporządzenie RM

Biorąc pod uwagę opisane powyżej różne grupy celów i założeń, cele do osiągnięcia w odniesieniu do recyklingu i unieszkodliwiania biodegradowalnych odpadów komunalnych w województwie zachodniopomorskim zostały podsumowane w tabeli 6.2.

Tabela 6.2. Zakładany w KPGO recykling wybranych odpadów opakowaniowych i biodegradowalnych.

* w porównaniu do wytwarzania w 1995 r. zakłada się, że wytwarzanie biodegradowalnych odpadów komunalnych w latach 1995 jest o 10% niższe niż wytwarzanie w roku bzowym 2000.

Jeżeli chodzi o ogólne wymagania dotyczące unieszkodliwiania odpadów określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 czerwca 2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów (Dz.U. nr 61 poz. 549), zakłada się, że Polska spełni stawiane wymagania do 2009 r. Stosownie zakłada się, że istniejące składowiska będą użytkowane najpóźniej do 2009 r., jeżeli nie spełnią wymagań, podczas gdy budowane nowe i rozbudowywane składowiska będą musiały spełniać wymagania w/w/ rozporządzenia. Pewne rodzaje odpadów, włączając odpady płynne, szpitalne i inne odpady medyczne oraz inne odpady, a także zużyte opony (do lipca 2003 r.)i części opon (do lipca 2006), ze względu na zakaz nie będą unieszkodliwiane przez składowanie na składowiskach.

W Polsce kwestię tę reguluje art. 55.1 ustawy o odpadach z dnia 27.04.2001 r. zgodnie z którą przez składowanie nie mogą być unieszkodliwiane odpady ciekłe i odpady zawierające ponad 95% wody w całej masie z wyjątkiem osadu, odpady medyczne i weterynaryjne, opony i ich części.

Ze względu na wymagania ustawy o odpadach, należy wprowadzić nowe systemy odbioru i unieszkodliwiania określonych rodzajów strumieniu odpadów, takich jak urządzenia klimatyzacyjne, chłodzące i zamrażające, zawierające związki freonu (CFC, HCFC), PCB, zużyty olej, baterie oraz akumulatory.

Rozporządzenie Rady Ministrów z 30.06.2001 r. dotyczących rocznych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych nakłada na producentów i importerów obowiązek odzysku i recytklingu określonej procentowo ilości różnych rodzajów odpadów w poszczególnych latach , os 2002 r. do 2007 r. Cele odzysku i recyklingu określone dla producentów /importerów do realizacji w latach 2004-2007 przedstawiono w tabeli 6.3.

Tabela 6.3. Cele odzysku i recyklingu określone dla producentów/importerów dla określonych strumieni odpadów.

Źródło: Rozporządzenie RM

6.2. Wytyczne dalszych działań wynikające z WPGO i z PPGO

Za cele strategiczne gospodarki odpadami dla gminy Mirosławiec uznano :

- rozbudowę selektywnej zbiórki odpadów oraz budowę w Mirosławcu przy składowisku międzygminnego punktu sortowania odpadów z selektywnej zbiórki i ewentualnego ich uszlachetniania i konfekcjonowania, byłby to punkt filialny ZZO Wałcz;

-  zorganizowanie w gminie przy ścisłej współpracy z planowanym zakładem ZZO Wałcz zbiórki odpadów gabarytowych budowlanych i niebezpiecznych typu komunalnego;

-  pełne dostosowanie międzygminnego składowiska odpadów "Mirosławiec" do wymogów ochrony środowiska (instalowanie wagi z odczytem elektronicznym) by mogła być one eksploatowane po 2009 r.;

-  właściwe unieszkodliwianie odpadów, których nie uda się poddać odzyskowi i recyklingowi;

-  podnoszenie świadomości ekologicznej - edukacja ekologiczna.

Zdefiniowane powyżej strategiczne cele ekologiczne w zakresie gospodarki odpadami będą możliwe do osiągnięcia poprzez realizowanie przyjętych kierunków działań. Zestawienie tych kierunków przedstawia tabela 6.4.

Tabela 6.4. Zestawienie kierunków działań prowadzących do osiągnięcia wyznaczonych celów strategicznych w zakresie gospodarki odpadami.

Zakłada się, że realizacja konkretnych zadań wynikających z założonych celów strategicznych wymagać będzie znacznych nakładów finansowych, których wielkości będą teraz mogły być uściślane. Realizacja zadań wymagać będzie uzyskania wsparcia finansowego z zewnątrz.

6.3 Proponowany model gospodarki odpadami dla Miasta i Gminy Mirosławiec

Proponowany model gospodarki odpadami dla miasta i gminy Mirosławiec ściśle wiąże się z koncepcją podporządkowania tej gospodarki na terenie powiatów wałeckiego i drawskiego.

Na podstawie konsultacji przeprowadzonych z gminami powiatu wałeckiego i biorąc pod uwagę obecne uwarunkowania finansowe, autorzy PPGO uznali za najkorzystniejszy w latach 2004-2007 system gospodarki odpadami dla powiatu, który m. in. zakłada przebudowę istniejącego składowiska odpadów w Mirosławcu do funkcji Zakładu Utylizacji Odpadów (Z.U.O.). Zakład ten zgodnie z PPGO świadczyć ma usługi dla wszystkich gmin powiatu. W zakładzie tym zorganizowany miałby być Punkt Zbiórki Odpadów Niebezpiecznych. Planowany zakład perspektywicznie przyjmowałby odpady z terenu całego powiatu, istniejące składowiska w Wałczu i Człopie eksploatowane miałyby być maksymalnie do 31 grudnia 2009 r. W perspektywie długoterminowej na lata 2008-2015 uwzględniające inicjatywę starostw powiatowych w Drawsku Pomorskim i Wałczu przyjęto model wspólnego dla obu powiatów gospodarki odpadami komunalnymi. Podana w PPGO koncepcja została oparta na analizie kosztów transportu odpadów dla planowanych lokalizacji Zakładu Utylizacji Odpadów Komunalnych wykonanej przez firmę "FORD" Sp. z o.o. z Poznania., opracowującą Plan Gospodarki Odpadami dla Powiatu Drawskiego. Do analizy przyjęto dwie możliwe lokalizacje tego zakładu na istniejących składowiskach oraz terenach rezerwowych, to jest w Milenku Drawskim i w Mirosławcu.

Zarządzanie systemem gospodarki odpadami w powiecie mogłoby np. być w gestii powołanego Celowego Związku Gmin lub podmiotu gospodarczego działającego w systemie Partnerstwa Publiczno - Prywatnego (P.P.P.)

* System zbiórki odpadów będzie obejmował docelowo:

-  odpady komunalne zmieszane

-  surowce wtórne - zbierane selektywnie u źródła ich powstawania,

-  odpady wielkogabarytowe,

-  odpady budowlane,

-  odpady organiczne,

-  odpady niebezpieczne

* Transport odpadów prowadzony będzie przez specjalistyczne firmy zajmujące się tego rodzaju działalnością oraz posiadające odpowiednie pozwolenia wymagane obowiązującymi uregulowaniami prawnymi.

* Proponowany sposób zagospodarowania odpadów to:

-  odzyskiwanie surowców wtórnych,

- biologiczna obróbka odpadów organicznych, głownie poprzez kompostowanie i /lub energetyczne wykorzystanie np. w procesie fermentacji metanowej,

- składowanie odpadów obojętnych,

- okresowe gromadzenie odpadów niebezpiecznych w wydzielonych miejscach.

W opracowaniu firmy "FORD" przewidziano da scenariusze zbierania odpadów :

Scenariusz 1 : zbieranie i transport odpadów I-go stopnia, bezpośrednio do R.Z.U.O w Mirosławcu. W przypadku realizacji tego scenariusza, budowa punktów bezpośredniego gromadzenia odpadów w Wałczu i Człopie byłaby zbędna.

Scenariusz 2 : zbieranie i transport odpadów dwustopniowy:

- stopień I-wszy to zbieranie i transport części odpadów bezpośrednio do ZUO w Mirosławcu, a pozostałe ilości do stacji przeładunkowej w Mielenku Drawskim.

Opracowana koncepcja zakłada budowę punktów przejściowego gromadzenia odpadów przy istniejących składowiskach. Podstawowe funkcje jakie będzie pełnić taki punkt to:

* selektywne gromadzenie odpadów suchych w odpowiednich, zadaszonych wiatach lub boksach;

* gromadzenie odpowiedniej ilości odpadów w odpowiednich pojemnikach lub kontenerach i przewiezienie ich do Zakładu Utylizacji Odpadów;

*możliwość ręcznej segregacji zmieszanych odpadów suchych, podczas której będzie można wydzielić m.in opakowania metalowe, opakowania szklane, butelki z tworzyw sztucznych lub rozdrabniania;

* zagęszczenie prasowania niektórych frakcji odpadów;

Minimalna powierzchnia utwardzonego terenu z boksami, którą należy przeznaczyć pod punkt to ok. 1500 m², a powierzchnia wiaty częściowo zabudowanej, w której będzie można ręcznie segregować odpady suche i dokonywać ich zagęszczania (prasowania) i rozdrabniania to ok 300 m².

6.4. Zalecane systemy, metody lub sposoby prawidłowego postępowania z odpadami w zakresie zbierania, transportu, odzysku lub unieszkodliwiania

1) zbiórka selektywna odpadów:

* system zbiórki "u źródła":

-  dwu -, trój- lub wielopojemnikowy,

* centra zbiórki (kontenery ustawione w sąsiedztwie) obsługujące 500-1000 mieszkańców,

2) zbiórka odpadów ulegających biodegradacji nieprzerabianych w przydomowych kompostownikach:

* z zastosowaniem pojemników ustawionych w bezpośrednim sąsiedztwie nieruchomości lub poprzez bezpośrednią dostawę odpadów do obiektów recyklingu lub

* metodą zbiórki zmieszanych odpadów komunalnych systemem dwupojemnikowym, w której odpady ulegające biodegradacji zbierane są razem z odpadami mineralnymi w jednym pojemniku, a pozostałe odpady ("suche") - w drugim pojemniku; przy czym odpady niebezpieczne zbierane są równolegle innym systemem;

3) zbieranie odpadów wielkogabarytowych w systemie:

* okresowego odbioru bezpośrednio od ich właścicieli oraz stworzenie warunków do zamówienia takiej usługi indywidualnej jako "usługa na telefon";

* dostarczania sprzętu do zakładu unieszkodliwiania odpadów lub centrum recyklingu przez właścicieli własnym transportem;

* bezpośredniego odbioru przez producenta (dotyczy przede wszystkim zbiórki sprzętu elektronicznego i sprzętów gospodarstwa domowego);

* wymiennym polegającym na przekazaniu jeszcze dobrego, ale konstrukcyjnie przestarzałego sprzętu w zamian za egzemplarz nowej generacji;

posegregowane i gromadzone w oddzielnych miejscach lub pojemnikach;

5) zbieranie odpadów niebezpiecznych wytwarzanych w grupie odpadów komunalnych w systemie organizacyjnym:

* gminne punkty zbiórki odpadów niebezpiecznych (GPZON) przyjmujące bezpłatnie odpady niebezpieczne od mieszkańców oraz odpłatnie od małych i średnich przedsiębiorstw, przy czym zakłada się, że w gminie docelowo zostanie zorganizowany jeden punkt;

* regularny odbiór odpadów przez specjalny pojazd (Mobilny Punkt Zbiórki Odpadów Niebezpiecznych), przy czym stosowane będą specjalne samochody z pojemnikami objeżdżające gminę (średnio cztery razy w roku), stanowiące wyposażenie np. ZZO, którego budowa jest planowana w PPGO przy składowisko w Wałczu;

* zbiórka przez sieć handlową np. apteki, sklepy fotograficzne, sklepy z farbami itp. przy czym władze komunalne zawierające umowy z różnymi placówkami handlowymi w zakresie przyjmowania i przechowywania różnych rodzajów odpadów niebezpiecznych; specjalny pojazd zabiera z tych placówek odpady niebezpieczne na żądanie;

* zbiórka odpadów niebezpiecznych prowadzona w ZZO i na odpowiednio wyposażonych składowiskach odpadów;

6) zbieranie odpadów tekstylnych:

* zbieranie do specjalnych pojemników organizowane i prowadzone przez:

- gminy lub przedsiębiorstwa gospodarki komunalnej odrębne od systemów selektywnej zbiórki odpadów;

- organizacje charytatywne np. PCK (aktualnie stosowany i zalecany sposób zbiórki odzieży w Polsce)

* skup pozostałości ze sklepów z używaną odzieżą;

7) odzysku lub unieszkodliwiania odpadów organicznych zbieranych selektywni: kompostownie odpadów organicznych we własnym zakresie (na terenach wiejskich oraz miejskich z zabudową jednorodzinną);

8) pozostałych odpadów tekstylnych - zaleca się stosować doczyszczenie w wyspecjalizowanych zakładach i kierowanie do sprzedaży (odzież mało zużyta) lub przerabianie na czyściwo lub wykorzystywane po rozwłóknieniu) do produkcji np. wyrobów włókienniczych, mas papierniczych, tektury, papy;

9) zebranych odpadów niebezpiecznych wytwarzanych w grupie odpadów komunalnych - rozwożenie z miejsc zbiórki i tymczasowego magazynowania do odbiorców zajmujących się ich unieszkodliwieniem;

10) zebranych odpadów wielkogabarytowych - demontowanie na stanowiskach znajdujących się na terenie ZZO, a wydzielone:

* materiały (głównie metale) - sprzedawać,

* odpady niebezpieczne ( baterie, akumulatory małogabarytowe, kondensatory, instalacje zawierające oleje i freony) - kierować do unieszkodliwiania, przy czym należy zauważyć, że zgodnie z założeniami krajowego planu gospodarki odpadami, w Polsce planowane jest uruchomienie linii do przerobu urządzeń chłodniczych oraz linii do przerobu urządzeń elektronicznych;

11) zebranych odpadów budowlanych - odzysk lub unieszkodliwienie powinny prowadzić specjalne zakłady ( w tym na zorganizowane na terenie ZZO), przy czym zakłady te powinny być skoncentrowane w pobliżu silnie zurbanizowanych obszarów i wyposażone w linie do przekształcania gruzu budowlanego (kruszarki, przesiewacze wibracyjne) i doczyszczanie dowiezionych odpadów budowlanych, a otrzymany materiał wykorzystany do celów budowlanych oraz rekultywacji składowisk;

12) odpadów pozyskanych w drodze selektywnej zbiórki - kierowanie na linie do segregacji ZZO, gdzie powinno następować:

* uszlachetnianie, które pozwoli na uzyskanie surowców jednorodnych, w rodzaju, klasie i czystości odpowiadających wymaganiom określonym przez bezpośredniego odbiorcę;

* konfekcjonowanie - przygotowanie do transportu (prasowanie, belowanie, rozdrabnianie),

* załadunek materiałów na środki transportu, przy czym zaleca się jako bardziej efektywne, stosowanie w zakładach linii do doczyszczania odpadów zebranych w wyniku selektywnej zbiórki (odpady opakowaniowe i nieopakowaniowe) i zakłada, że ostateczny wybór stosowanej technologii obróbki odpadów będzie w gestii lokalnych decydentów.

6.5. Plany inwestycyjne odniesione do gminy Mirosławiec

Z treści "Planu gospodarki odpadami dla powiatu wałeckiego" wynikają zadania do realizacji przez poszczególne gminy powiatu. Po uściśleniu zadania te w odniesieniu gminy Mirosławiec wraz z harmonogramami ich realizacji i planowany i kosztami zestawiono w formie tabelarycznej (tabela 6.5)

Realizacja większości zadań inwestycyjnych wymagać będzie współdziałania gmin powiatów drawskiego i wałeckiego i dodatkowo uzyskania wsparcia finansowego z zewnątrz.

Tabela 6.5. Zadania z zakresu gospodarki odpadami przewidziane dla gminy Mirosławiec i harmonogram ich realizacji

7. ZAŁOŻENIA TECHNICZNO - EKONOMICZNE I ORGANIZACYJNE SYSTEMU GOSPODARKI ODPADAMI DLA GMINY MIROSŁAWIEC

7.1. Ogólne założenia systemu gospodarki odpadami

Racjonalna gospodarka odpadami wymaga zorganizowania odpowiedniego systemu. System ten związany z gromadzeniem, odbiorem i transportem, zagospodarowywaniem i przetwarzaniem oraz unieszkodliwianiem odpadów działa na czterech głównych płaszczyznach:

1) kompetencyjnej - określającej zadania, obowiązki i prawa poszczególnych uczestników systemu (jednostki samorządowej, wytwórców odpadów - mieszkańców i podmiotów gospodarczych działających na danym terenie gminy, podmiotów świadczących usługi w ramach systemu oraz organów kontrolnych);

2) systemowej - określającej metody i zasady prowadzenia gospodarki odpadami na danym terenie;

3) logistyczno - technicznej - określającej rodzaje stosowanych środków technicznych niezbędnych do realizacji wymienionych działań;

4) ekonomicznej - określającej koszty stworzenia oraz prawidłowego funkcjonowania systemu gospodarki odpadami.

Działania składające się na całość systemu są ze sobą ściśle powiązane i wynikają jedne z drugich. Przyjęcie danego rozwiązania systemowego będzie prowadziło do ściśle określonych rozwiązań dotyczących gromadzenia. Te z kolei będą rzutowały na konieczność wyboru takich a nie innych sposobów odbioru, transportu, przetwarzania i unieszkodliwiania odpadów.

W związku z istniejącym podziałem kompetencyjnym w zakresie gospodarki odpadami na poszczególne jednostki systemu spadają określone obowiązki (zadania), które tyko one mogą realizować. Konieczne jest zatem w przyjętym systemie właściwy podział obowiązków i zadań. Wynika to z konieczności (możliwości) ich późniejszej realizacji przy jednoczesnym ponoszeniu odpowiedzialności za nie.

W chwili obecnej wielkie działania związane z gospodarką odpadami powinny być podporządkowane nowym regulacjom prawnym z tej dziedziny. Powinny one w swych założeniach za podstawę przyjmować prowadzenie selektywnej zbiórki odpadów (art. 10 ustawy o odpadach) . Jest to warunek wyjściowy a zarazem nadrzędny nad innymi rozwiązaniami w gospodarce odpadami.

Takie potraktowanie zasad gospodarki odpadami skutkuje powstaniem kilku strumieni (frakcji) odpadów - odpady zmieszane, surowce wtórne, odpady niebezpieczne, bioodpady itp. wymagających odrębnego dalszego postępowania z nimi. Efektem tych działań jest uzyskanie z części odpadów materiałów o cechach użytkowych, z których w dalszych procesach powstają nowe produkty. Funkcjonowanie gospodarki odpadami zgodnie z wymienionymi powyżej zasadami winno prowadzić do realizacji podstawowego celu, jakim jest ochrona środowiska i zmniejszenie negatywnego oddziaływania odpadów na życie i zdrowie człowieka oraz na środowisko.

Prowadząc gospodarkę odpadami należy także brać pod uwagę stronę ekonomiczną tych działań. Powinny one być dostosowane do możliwości technicznych i finansowych danej jednostki samorządowej. Już na wstępie trzeba podkreślić, że są to działania kosztowne, wielokrotnie niepokrywające poniesionych nakładów. Z tego też względu najbardziej wskazanym rozwiązaniem jest prowadzenie gospodarki odpadami w ramach porozumień co najmniej kilku jednostek samorządowych. Pozwala to na obniżenie kosztów przy jednoczesnym zapewnieniu pełnego standardu wykonywanych działań. W przypadku Mirosławca system gospodarki odpadami utworzony został przed laty i jego funkcjonowanie nie budzi zastrzeżeń.

7.2. Uwarunkowania kompetencyjne

7.2.1. Obowiązujące ustawodawstwo

Kompetencje poszczególnych uczestników systemu gospodarki odpadami w pierwszej kolejności wynikają z obowiązujących w naszym kraju aktów prawnych.

Gmina jako jednostka najniższego szczebla wypełnia zdecydowanie największą część zadań związanych z gospodarką odpadami na danym obszarze. Zadania te określone są w następujących aktach prawnych:

" 1. ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej;

3. wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz."

W celu realizacji tych zadań, na podstawie upoważnień ustawowych, gminie przysługuje prawo stanowienia aktów prawa miejscowego obowiązującego na terenie gminy (art. 40 ust.1). Akty prawa miejscowego ustanawia rada gminy w formie uchwał (art.41 ust. 1).

* Ustawa z dnia 13września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Określa ona zadania gminy oraz obowiązki właścicieli nieruchomości dotyczące utrzymania czystości i porządku, a także warunki udzielania zezwoleń podmiotom świadczącym usługi w zakresie gospodarki odpadami na terenie gminy. Stanowi też podstawę do podejmowania przezRady Gmin uchwał, a poprzez wójtów odpowiednich decyzji administracyjnych w tym zakresie, stymulujących właściwe funkcjonowanie tej sfery działalności komunalnej.

Zadania związane z utrzymaniem czystości i porządku w gminach należą do obowiązkowych zadań własnych gminy (art. 3 ust. 1). Zgodnie z art. 3 ust. 2 gminy mają obowiązek zapewnienia czystości i porządku na swoim terenie oraz tworzenia niezbędnych warunków do ich utrzymania, a w szczególności: " zapewniają budowę, utrzymanie i eksploatację własnych lub wspólnych z innymi gminami:

a) instalacji i urządzeń do odzysku lub unieszkodliwiania odpadów komunalnych,

b) organizują selektywną zbiórkę, segregację oraz magazynowanie odpadów komunalnych, w tym odpadów niebezpiecznych, przydatnych do odzysku oraz współdziałają z przedsiębiorcami podejmującymi działalność w zakresie gospodarowania tego rodzaju odpadami."

Rada Gminy ustala, w drodze uchwały, szczegółowe zasady utrzymania czystości i porządku na terenie gminy dotyczące (art. 4):

" 1. wymagań w zakresie utrzymania czystości i porządku na terenie nieruchomości obejmujących:

a) prowadzenie we własnym zakresie selektywnej zbiórki odpadów komunalnych,

b) rodzaju urządzeń przeznaczonych do zbierania odpadów komunalnych na terenie nieruchomości, a także wymagań dotyczących ich rozmieszczenia oraz utrzymania w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym,

c) częstotliwości i sposobu pozbywania się odpadów komunalnych lub nieczystości ciekłych z terenu nieruchomości oraz terenów przeznaczonych do użytku publicznego."

Zgodnie z zapisem art. 6a ust.1 " Rada Gminy może w drodze uchwały, na podstawie akceptacji mieszkańców wyrażonej w przeprowadzonym uprzednio referendum gminnym, przejąć od właścicieli nieruchomości wszystkie lub wskazane obowiązki, o których mowa w art. 5 ust. 1" . Przejmując obowiązki Rada Gminy ustala wysokość opłat za świadczenie usługi (art. 6a ust. 2), których ściągalność może być egzekwowana w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (art. 6b).

Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach daje gminie również prawo wydawania wymaganych prawem zezwoleń (art. 7 ust. 1 i 6), egzekwowania przestrzegania warunków zezwolenia oraz cofnięcia zezwolenia w przypadku naruszenia ustalonych zasad ( art. 9 ust 2).

Przepisy cytowanej ustawy dają gminom narzędzia do realizacji zadań w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi powstającymi na ich terenie. Przekazane ustawą uprawnienia, przy prawidłowym i systematycznym stosowaniu, umożliwiają skuteczne stymulowanie działań zmierzających do realizacji postawionych celów.

Uprawnienia posiadane przez gminy oraz narzędzia prawne do ich egzekwowania winny znaleźć swe miejsce w organizacji systemu gospodarki odpadami.

* Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach. Nakłada na gminę zadania związane z organizacją systemu gospodarki odpadami a także z jej nadzorem.

Burmistrz (Wójt) odpowiedzialny jest za opracowanie gminnego planu gospodarki odpadami (art. 14 pkt 5), który jest integralną częścią gminnego programu ochrony środowiska (art. 14 pkt 6).

Ponadto gmina jest organem opiniującym wydawanie m. in. decyzji zatwierdzających programy gospodarki odpadami niebezpiecznymi (art. 19 ust. 5), zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie odzysku i unieszkodliwiania odpadów (art. 26 ust. 6), zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie zbierania i transportu odpadów (art. 28 ust. 2).

Gmina może także wydać posiadaczowi odpadów nakaz w trybie decyzji w przypadku, gdy składuje on odpady w miejscach do tego nieprzeznaczonych (art. 34). Należy dodać, że w rozumieniu ustawy posiadacz odpadów to "wytwórca odpadów, osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna"

Powiat. W obecnych uregulowaniach prawnych powiat w zakresie gospodarki odpadami sprawuje głównie funkcje organizacyjne, kontrolne i opiniujące. Starosta jest także organem wydającym pozwolenia na wytwarzanie odpadów (art. 18.2) oraz zatwierdzającym programy gospodarki odpadami niebezpiecznymi z wyjątkiem przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (art. 19.2).

Do starosty należy składać informacje o wytwarzanych odpadach i sposobach gospodarowania wytworzonymi odpadami (art. 24 ust. 1,2) oraz wnioski o zezwoleniu na prowadzenie działalności w zakresie odzysku i unieszkodliwiania odpadów (art.26) - dotyczy to przedsięwzięć, które nie są zaliczane do mogących znacząco oddziaływać na środowisko. Starosta wydaje również zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie zbierania i transportu odpadów. (art.28).

Mieszkaniec . Każdy mieszkaniec powinien pozbywać się wytworzonych przez siebie odpadów w sposób właściwy. Zadaniem właściciela nieruchomości, zgodnie z art. 5 ust 1 ustawy o utrzymaniu porządku i czystości w gminie jest m. in. wyposażenie nieruchomości w urządzenia do zbierania odpadów komunalnych, utrzymania ich w odpowiednim stanie sanitarnym i technicznym oraz zbieranie odpadów powstających na terenie nieruchomości zgodnie z przepisami ustawy oraz zasadami określonymi w uchwale rady gminy. Nadzór nad realizacją tych obowiązków należy do wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Wykonanie obowiązków zgodnie z art. 5 ust. 6 podlega egzekucji administracyjnej.

Zgodnie z nowymi regulacjami prawnymi zadania usuwania odpadów mieszkaniec powinien zlecić jednostce posiadającej odpowiednie zezwolenie. Fakt usuwania odpadów komunalnych z terenu nieruchomości winien być udokumentowany korzystaniem z usług firmy wywozowej (art.6 ust.1). Brak udokumentowania stanowi podstawę do przejęcia obowiązki usuwania odpadów przez gminę w trybie wykonania zastępczego (art. 6 ust.3) według stawek uchwalonych przez radę gminy.

Podmioty gospodarcze. Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej nakłada na przedsiębiorcę obowiązek zapewnienia odzysku, a w szczególności recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych (art. 3 ust. 1). Obowiązek ten może być realizowany przez przedsiębiorcę samodzielnie albo za pośrednictwem organizacji odzysku (art. 4 ust.1). Wykonanie poszczególnych czynności związanych z odzyskiem i recyklingiem odpadów opakowaniowych przedsiębiorca lub organizacja odzysku może zlecić osobom trzecim (art. 4 ust. 3).

Z przepisów cytowanej ustawy wynika, że obowiązek odzysku i recyklingu określonej grupy odpadów należy do ich producentów działających bezpośrednio lub za pośrednictwem innym przedmiotów. W przypadku opakowań działania te finansowane są przez producentów produktów w opakowaniach. Należy zatem wydzielić system odzysku odpadów opakowaniowych, a w szczególności jego finansowanie, z systemu gospodarki pozostałymi odpadami komunalnymi.

7.2.2. System realizacji gospodarki odpadami

Przedstawione powyżej kompetencje poszczególnych uczestników systemu gospodarki odpadami w zasadzie większość zadań związanych z gospodarką odpadami nakładają na gminy. Oznacza to praktycznie, że gmina powinna zagwarantować funkcjonowanie na swoim obszarze zgodnego z wymogami prawnymi całego systemu gospodarki odpadami - zbiórki, transportu, zagospodarowania, unieszkodliwiania odpadów oraz systemu edukacji ekologicznej.

Ilość powstających odpadów przy jednoczesnym niedoborze środków finansowych jakimi dysponuje gmina wielokrotnie uniemożliwia taką sytuację. Ponadto obowiązująca polityka ekologiczna kraju oraz plany gospodarki odpadami wyższego szczebla zalecają tworzenie systemów gospodarki odpadami o charakterze ponadregionalnym (międzygminne, powiatowe lub międzypowiatowe).

Uwzględniając powyższe uwarunkowania dla gminy Mirosławiec możliwe są w zasadzie dwa warianty systemu gospodarki odpadami:

Wariant I - system związkowy wynikający z założeń realizacji gospodarki odpadami na terenie kraju.

Wariant II - system gminny wynikający z obecnie obowiązujących przepisów prawnych.

Wariant I. Realizacja gospodarki odpadami w ramach szerszych porozumień międzygminnych czy międzypowiatowych wykraczających poza istniejący podział administracyjny kraju.

Realizacja podyktowana jest głównie względami ekonomicznymi oraz logistyczno - technicznymi. Przystąpienie do takich struktur jest dobrowolne. Funkcjonowanie systemu związkowego niezależnie od obszaru jego działania oparte jest o następujące zasady:

1. Związek przejmuje zadania gmin członkowskich związane z usuwaniem , odzyskiem i unieszkodliwianiem odpadów komunalnych.

2. W uchwalonym znowelizowanym regulaminie utrzymania czystości i porządku na terenie swojego działania Związek określa zasady postępowania z odpadami komunalnymi. W oparciu o zasadę selektywnej zbiorki odpadów tworzy podsystemy:

-  zbiórki odpadów zmieszanych,

-  zbiórki surowców wtórnych (makulatury, szkła, tworzyw sztucznych),

-  zbiórki bioodpadów,

-  zbiórki odpadów wielkogabarytowych, gruzu budowlanego, wraków samochodowych,

-  zbiórki odpadów niebezpiecznych (z gospodarstw domowych).

3. Związek powołuje jednostkę organizacyjną dla wykonywania powyższych zadań np. Zakład Utylizacji Odpadami (ZUO).

4. Nowo powołania jednostka organizacyjna powinna działać na prawach spółki prawa handlowego z ograniczoną odpowiedzialnością lub akcjonariatu utworzonego przez gminy należące do związku. Trzonem ZUO powinno być związkowe składowisko odpadów wraz z zakładem odzysku odpadów. Ich rolę mogą spełniać już istniejące tego typu obiekty na terenie działania Związku. W zależności od możliwości technicznych zalecane jest, aby ZUO przejęło także zbiórkę przejęło także zbiórkę poszczególnych frakcji odpadów z poszczególnych gmin. Zalążkiem działu transportowego mogą być komunalne zakłady budżetowe gmin wchodzące w skład Związku.

5. Część zadań, których ZUO nie jest w stanie realizować (przynajmniej w początkowym okresie) we własnym zakresie powinno zostać zlecone jednostkom "zewnętrznym" po przeprowadzeniu postępowania przetargowego.

6. W ramach przetargu ZUO udziela zleceń na usuwanie wybranych frakcji odpadów komunalnych z określonego obszaru Związku firmom wywozowym spełniającym ustalone wymagania. Jednocześnie nakłada na nie obowiązek kierowania zebranych odpadów we wskazane miejsca ( np. surowce wtórne powinny trafić do związkowego zakładu utylizacji odpadów).

7. ZUO sprawuje kontrolę realizacji zadań przez firmy wyłonione w przetargach. Zakres kontroli powinien obejmować m. in.:

-  zgodności przepływu strumieni odpadów ze schematem funkcjonalnym systemu,

-  terminowości wykonanych usług,

-  jakości wykonywanych usług itd.

Jednocześnie ZUO winien być arbitrem w sporach pomiędzy wytwórcami odpadów a firmami wywozowymi w zakresie kwalifikacji odpadów, stosowania zniżek w opłatach itp.

8. ZUO ustala wysokość opłat za świadczenie usług uwzględniając premiowanie selektywnej zbiórki odpadów. Opłata za zbiórkę odpadów winna uwzględniać także koszty przyszłej rekultywacji związkowego składowiska. Zasadą funkcjonowania systemu opłat jest określenie stawki za wywóz odpadów, równej dla wszystkich mieszkańców i uwzględniającej warunki powstawania odpadów (typ zabudowy, rodzaj ogrzewania itd). Zebrane opłaty w zryczałtowanej formie będą trafiały do kasy ZUO. Wskazane jest przeprowadzenie tzw. "referendum śmieciowego" pozwalającego Związkowi obciążyć wszystkich mieszkańców podatkiem śmieciowym za funkcjonowanie systemu gospodarki odpadami. Przed przeprowadzeniem takiego referendum konieczne jest jednak przeprowadzenie szerokiej akcji informacyjnej, wyjaśniającej zalety takiego rozwiązania. Brak takiej akcji może być przyczyną niepowodzenia referendum - nie wyrażenie zgody przez mieszkańców na proponowane opodatkowanie.

9. Związek poprzez wydzieloną komórkę będzie zajmował się także prowadzeniem działalności informacyjno - edukacyjnej wśród mieszkańców gmin członkowskich.

10. ZUO w przypadku istniejących możliwości techniczno - logistycznych może także prowadzić obsługę gospodarkę odpadami podmiotów gospodarczych działających na terenie Związku. Zakres obsługi powinien być taki sam jak dla mieszkańców w ramach utworzonych podsystemów. Opłaty za usługi powinny być wyższe niż za takie same świadczone mieszkańcom.

11. Prowadzona przez ZUO gospodarka odpadami na terenie Związku powinna być oparta o zasady gospodarki rynkowej i zmierzać do samofinansowania się systemu. Finansowanie działań ZUO będzie pochodziło z następujących źródeł:

-  opłaty mieszkańców za usuwanie odpadów,

-  opłaty podmiotów gospodarczych za usuwanie odpadów,

-  środki ze sprzedaży wyselekcjonowanych surowców wtórnych,

-  środki ze sprzedaży produktów z odzysku (kompost, paliwo alternatywne itp.),

-  dotacje ogólnopolskich organizacji odzysku (w przypadku współpracy z nimi),

-  dotacje celowe gmin na poszczególne zadania (np. budowa / rozbudowa składowiska),

-  środki z rozdziału opłaty produktowej (w przypadku gdy zostanie naliczona),

-  dotacje uzyskane z krajowych i zagranicznych środków pomocowych.

12. Działalność ZUO winna zaowocować utworzeniem Banku Danych, stanowiącego podstawowe źródło informacji merytorycznych i statystycznych o wytwarzanych odpadach na terenie gmin przy opracowywaniu wieloletniego związkowego planu gospodarki odpadami, planów krótkoterminowych, przy tworzeniu biznes planów dotyczących określonych przedsięwzięć inwestycyjnych oraz przy składaniu wniosków o dofinansowanie.

Dla rejonu Wałcz - Drawsko zaleca się przyjęcie w/w/ wariantu I. Wariant ten jest już stosowany, bowiem ze składowiska odpadów w Mirosławcu korzysta kilka sąsiednich gmin.

Wariant II - system gminny.

Nie przyjęcie na danym terenie systemu związkowego wymusza prowadzenie gospodarki odpadami w systemie gminnym. Wszystkie zadania związane z gospodarką odpadami leżą wówczas w obowiązkach władz gmin. Musi ona zapewnić wszystkie niezbędne elementy do jej prawidłowego funkcjonowania a wynikające z obowiązujących regulacji prawnych.

7.3. Uwarunkowania systemowe

Podstawowym zadaniem poprzedzającym racjonalne zagospodarowanie odpadów komunalnych jest stworzenie najbardziej korzystnego systemu gospodarki odpadami. Powinien on obejmować gromadzenie, transport, odzysk i unieszkodliwianie wytwarzanych na danym obszarze odpadów. W związku z obowiązkiem stosowania zasady selektywnej zbiórki odpadów strumień winien być rozdzielony na poszczególne podgrupy takie jak:

-  odpadów komunalnych z gospodarstw domowych,

-  odpadów opakowaniowych i surowców wtórnych,

-  odpadów z podmiotów gospodarczych,

-  komunalnych i przemysłowych odpadów ulegających biodegradacji,

-  odpadów wielkogabarytowych i wraków samochodowych,

-  odpadów z sektora budowlanego.

Każdy strumień odpadów wymaga odrębnego traktowania i stosowania odrębnych technik oraz technologii przetwarzania i unieszkodliwiania. Podstawę indywidualizacji postępowania stanowi system zbiorki odpadów, gwarantujący odrębność ich odpływu do miejsca przetworzenia lub unieszkodliwiania. Wytyczne zbiórki różnych rodzajów odpadów podano w p. 6.4.

7.4. Uwarunkowania techniczne

7.4.1. Zbiórka odpadów

Porządkując system gospodarki odpadami należy dążyć do sytuacji aby każdy wytwórca odpadów ( mieszkaniec, podmiot gospodarczy) miał możliwość pozbywania się odpadów oraz posiadał stosowną umowę.

Do zbiórki odpadów zmieszanych z gospodarstw domowych zastosowanie mają następujące typy pojemników:

-  pojemniki 110 l /9ocynkowane) lub 120/240 l (plastikowe) - preferowane z zabudowie jednorodzinnej każde gospodarstwo (średnio 4 osobowe) posiada własny pojemnik;

- pojemnik 1100 l przetaczane (ocynkowane lub plastikowe) - preferowane w zabudowie wielorodzinnej, zakłada się, że jeden pojemnik 1100 litrowy będzie służył do obsługi ok. 40-50 mieszkańców;

-  kontenery o większej pojemności np. KP-7 - stosuje się je często w zabudowie wielorodzinnej lub jednorodzinnej w systemie donoszenia; można je wprawdzie opróżniać z mniejszą częstotliwością, jednak wiąże się to ze wzrostem zagrożenia sanitarnego (zwłaszcza latem) lub wydłużeniem drogi dla mieszkańców; w przypadku stosowania tego systemu w zabudowie jednorodzinnej wytwarza się anonimowość wyrzucania odpadów - nie ma "samokontroli sąsiedzkiej" osób wyrzucających do nich odpady, niemożliwe jest także proporcjonalne obciążenie kosztami wytwórców odpadów;

-  worki plastikowe - stosowane najczęściej w formie zamiennej z pojemnikami 110 l; ich zaletą jest łatwiejsze znalezienie miejsca do ich ustawienia na danej posesji a także możliwość opróżniania samochodami niespecjalistycznymi np. skrzyniowymi; wadą worków jest ich wytrzymałość i łatwość przebicia przedmiotami o ostrych krawędziach; także ze względów ekonomicznych stosowanie worków do zbiórki odpadów zmieszanych w dłuższej perspektywie czasowej jest nieopłacalne, koszty zakupu należy ponosić każdorazowo po opróżnieniu i wyrzuceniu jednego worka.; przy obecnym poziomie cenowym zakup worków po ok. 5 latach przekracza już koszty zakupu pojemnika 110 l.

Wszystkie wyżej wymienione pojemniki mogą być z powodzeniem stosowane do obsługi podmiotów gospodarczych. Oczywiście ich właściwy dobór (ich wielokrotność) będzie zależał od ilości i rodzaju wytwarzanych odpadów. Pojemniki te mogą służyć do zbiórki zarówno odpadów komunalnych jak i innych niż niebezpieczne (przemysłowe, technologiczne).

Poza pojemnikami na odpady zmieszane w sprawnie działającym systemie gospodarki odpadami należy zapewnić także możliwości selektywnego gromadzenia surowców wtórnych. Z uwagi na rodzaj wytwarzanych w gospodarstwach domowych odpadów oraz łatwości zbytu surowców wtórnych uzasadnione jest prowadzenie zbiórki makulatury, tworzyw sztucznych (głównie PET), szkła oraz metalu (głównie puszek aluminiowych). Do zbiórki wymienionych wyżej frakcji można stosować następujące rodzaje pojemników:

-  pojemniki 120 l ze specjalnymi otworami wrzutowymi - preferowane w zabudowie jednorodzinnej w systemie odbioru bezpośredniego z uwagi na większe możliwości w ustawieniu ich na posesji jednak z racji kosztów (konieczność zakupienia minimum 4 pojemników) jak również stosowania do opróżniania specjalistycznego samochodu wielokrotnie stosuje się zamiennie worki plastikowe o różnej kolorystyce ( dla różnych frakcjach), w przypadku stosowania worków do zbiórki surowców wtórnych mogą one być po opróżnieniu przekazane do przetworzenia z uwagi na ich niewielki stopień zabrudzenia (w przeciwieństwie do zbiórki odpadów zmieszanych).

-  pojemniki 1100 l, przetaczane (ocynkowane lub plastikowe) ze specjalnymi otworami wrzutowymi - stosowane głównie w zabudowie wielorodzinnej ale również w zabudowie jednorodzinnej w systemie donoszenia,

-  pojemniki o większej pojemności od 1,5 do 3,0 m³ - najczęściej są to tzw. dzwony - pojemnik w kształcie dzwonu choć producenci oferują również pojemniki o innym kształcie; niezależnie od kształtu ich cechą wspólną jest system opróżniania przy pomocy dźwigu HDS; pojemniki te wykonane są najczęściej z tworzyw sztucznych choć bardzo często spotyka się tzw. pojemniki siatkowe (wykonane z metalowej siatki), które wykorzystywane są do zbiórki tworzyw sztucznych; pojemniki te stosuje się zarówno w zabudowie wielo - jak i jednorodzinnej w systemie donoszenia; pojemniki tego typu wielokrotnie wykorzystuje się również w tzw. systemie uzupełniającym.

Wszystkie wyżej wymienione pojemniki mogą być także stosowane do obsługi podmiotów gospodarczych - zbieranie tych samych trakcji co w gospodarstwach domowych. Często jednak część odpadów technologicznych stanowi jednocześnie surowiec do dalszego wykorzystania. Do ich zbiórki można wykorzystać normalne pojemniki jak na odpady zmieszane. Wielokrotnie sprzyja temu także fakt, że podmioty gospodarcze są ogrodzone i nie ma niebezpieczeństwa wrzucania niewłaściwych odpadów do danych pojemników przez osoby z zewnątrz. Wielkość i rodzaj stosowanych pojemników do zbiórki surowców wtórnych będzie zależał od ilości ich powstawania a także od możliwości lokalizacyjnych ustawienia danego typu pojemnika i jego późniejszej obsługi -opróżniania.

7.4.2. Transport odpadów

Kolejnym istotnym elementem w realizacji gospodarki odpadami niezależnie od przyjętego systemu gromadzenia jest sprawnie działająca zbiórka i transport zgromadzonych odpadów. Zgodnie z wcześniejszym założeniem system zbiórki odpadów będzie pochodną przyjętego systemu gromadzenia. Przyjęte rodzaje pojemników będą wymagały zastosowania właściwego sprzętu do ich obsługi. Najczęściej stosowanym sprzętem są:

* samochody bezpylne tzw. "śmieciarki" - są one wyposażone w specjalne skonstruowane nadwozie, w którym gromadzone są zbierane odpady; konstrukcja nadwozia pozwala na zagęszczanie zebranych odpadów (zagęszczanie bębnowe lub płytowe) pozwalające zagęścić odpady nawet 5-krotnie.; większość produkowanych obecnie pojazdów jest wyposażona w uniwersalne uchwyty pozwalające opróżniać kilka typów pojemników (110, 240i 1100 l); samochody tego typu wykorzystywane są zarówno do zbiórki odpadów zmieszanych jak i surowców wtórnych (poza szkłem, którego nie zaleca się zagęszczać); w zależności od potrzeb wywozowych można stosować pojazdy o różnych pojemnościach, producenci oferują pojazdy o pojemnościach od 5 do 20 a nawet 30 m³;

* samochody skrzyniowe (lub kontenerowce) wyposażone w dźwig typu HDS - przeznaczone są one przed wszystkim do obsługi pojemników typu dzwon i zbiórki surowców wtórnych (także w workach); pojemniki podnoszone są nad skrzynie pojazdu a następnie za pomocą specjalnego układu dźwigni zwalniana jest blokada, która umożliwia opróżnienia pojemnika; cechą charakterystyczną dla tego typu zbiórki odpadów jest to, iż zebrane odpady nie są zagęszczane co powoduje, że jednorazowo można ich zebrać tylko taką ilość jaką dysponuje samochodów prowadzący zbiórkę (pojemność skrzyni lub kontenera); samochody z dźwigiem HDS mogą być także wykorzystywane do prowadzenia zbiórki odpadów wielkogabarytowych (odpady o większej masie czy objętości).

7.4.3. Odzysk, przetwarzanie i unieszkodliwianie odpadów

Kolejnym elementem właściwej gospodarki odpadami jest zgodnie z założeniami Planu Krajowego zapewnienie odzysku odpadów, których powstania nie udało się uniknąć. W przeważającej ilości wypadków będzie to dotyczyło selektywnie zbieranych surowców wtórnych oraz niektórych grup odpadów z podmiotów gospodarczych.

Z obserwacji zagadnień i doświadczeń związanych z odzyskiem i przetwarzaniem wysnuć regułę iż obecnie nie ma większych problemów z przetworzeniem danego rodzaju odpadu (surowca wtórnego) pod warunkiem:

-  dobrej jego jakości - brak zanieczyszczeń innymi frakcjami,

-  dużej jego ilości - dostatecznie duże partie odpadów danej frakcji,

- regularnej i ciągłej dostawy - dostarczanie przetwórcy zgodnie z przyjętym harmonogramem określonej ilości odpadów danej frakcji.

W związku z powyższym w przypadku, gdy w wyniku prowadzonej selektywnie zbiórki danej frakcji odpadów (surowca wtórnego) nie otrzymujemy jego pożądanej jakości konieczne jest prowadzenie jego dalszego odzysku zapewniającego łatwy zbyt (wymogi technologiczne przetwórcy).

Sytuacja tego typu będzie miała miejsce w przypadku odpadów zbieranych z gospodarstw domowych zwłaszcza w systemie donoszenia. Uniemożliwia ona indywidualną odpowiedzialność za wyrzucane odpady co czasami jest przyczyną niewłaściwego się ich pozbywania. W mniejszym stopniu problem ten dotyczy zbiórki odpadów w systemie odbioru bezpośredniego czy w podmiotach gospodarczych. W tych drugich, oprócz możliwości ustalenia drogi życia odpadu wielokrotnie mamy do czynienia z produkcją jedno- lub kilku materiałową. W takim przypadku istnieją, przynajmniej teoretycznie, mniejsze "możliwości" zanieczyszczenia danego odpadu mającego zostać przetworzonym.

Miejscem gdzie powinny trafiać odpady aby uzyskać odpad o jakości możliwej do dalszego przetworzenia jest Międzygminne Centrum Recyklingu. Należy jednak jeszcze raz podkreślić, że powinny tu trafiać odpady z selektywnej zbiórki a nie odpady zmieszane. Odzysk surowców wtórnych z odpadów zmieszanych jest nieopłacalny ekonomicznie, może powodować zagrożenia epidemiologiczne oraz jest niezgodny z prawem bowiem odpady muszą być zbierane w sposób selektywny.

Konieczne jest zatem stworzenie niezbędnej do tego infrastruktury. W skład Międzygminnego Centrum Recyklingu mogą wchodzić następujące elementy:

1) Zakład Recyklingu - prowadzący przetworzenie selektywnie zbieranych surowców wtórnych,

2) Kompostownia - prowadząca przetwarzanie odpadów organicznych,

3) Punkt Demontażu Odpadów Wielkogabarytowych - prowadzący zbiórkę odpadów wielkogabarytowych,

4) Punkt Zbiórki Odpadów Problemowych - prowadzący zbiórkę i czasowe przetrzymywanie selektywnie zebranych odpadów niebezpiecznych,

5) Składowisko odpadów - deponowanie odpadów nie nadających się do dalszego wykorzystania.

Stworzenie takiego Centrum zgodnie z planem gospodarki odpadami dla powiatu wałeckiego przewidziano dla Mirosławca (tabela 6.5).

W skład wymienionego centrum wejść mają: zakład recyklingu, kompostownia polowa, punkt demontażu odpadów gabarytowych, punkt przyjmowania odpadów problemowych i istniejące ( w perspektywie powiększone składowisko odpadów komunalnych).

A. Zakład Recyklingu

Zakład Recyklingu to obiekt, w którym dokonuje się rozdziału i przygotowania zebranych w wyniku selektywnej zbiórki surowców wtórnych do wykorzystania, wywozu i sprzedaży.

W przypadku, gdy system selektywnej zbiórki na terenie danej jednostki administracyjnej jest wprowadzony odp podstaw w początkowym okresie nie należy się spodziewać pozyskiwania dużych ilości surowców wtórnych. Z tego też względu tworzenie Zakładu Recyklingu może odbywać się etapowo. W pierwszym okresie wskazane jest, aby podczyszczanie zebranych surowców wtórnych odbywało się w sposób ręczny. Dopiero rozwój systemu selektywnej zbiorki oraz pozyskiwanie co raz większej ilości surowców wtórnych będzie wymuszało na rozbudowę zakładu recyklingu - mechanizację procesu podczyszczania zebranych frakcji.

Docelowo na potrzeby pełnej obsługi surowców wtórnych Zakład Recyklingu wyposażony winien być w zestaw urządzeń wchodzących w skład ciągu technologicznego:

1) Ciąg główny:

* węzeł rozładunkowy - zadaszona powierzchnia, na którą zrzucane są dostawy surowców wtórnych lub zebranych odpadów surowcowych i szkła opakowaniowego (zabezpieczyć należy boksy buforowe dla czasowego przetrzymania dostarczonych surowców);

* zestaw urządzeń do podawania materiału na taśmę sortowniczą - ładowarka, przenośnik kanałowy, transporter wznoszący;

* taśma sortownicza z ok 4-5 sekcjami, każda sekcja obsługiwana przez 2 stanowiska pracy; linia sortownicza umieszczona jest w pomieszczeniu wzniesionym na wysokość ok 3-3,5 m; wysortowane frakcje zrzucane są poprzez leje zrzutowe do kontenerów znajdujących się poniżej, skąd oczyszczony surowiec przekazywany jest do obróbki końcowej;

2) Sekcja obróbki końcowej:

* prasa do belowania makulatury i tworzyw miękkich,

* magazyn surowców.

Dowożone surowce wtórne są składane czasowo w boksach magazynowych. Frakcja przeznaczona do segregacji podawana jest przy pomocy ładowarki lub spychacza na przenośnik zlokalizowany w kanale technologicznym. Przenośnik pełni rolę podajnika i regulatora strumienia odpadów podawanego na linię sortowniczą.

Za pomocą przenośnika wznoszącego materiał przeznaczony do segregacji podawany jest na linie sortowniczą umieszczoną na zabudowanej kontenerowo platformie.

Na linii sortowniczej strumień surowców poddawany jest segregacji polegającej na ręcznym wyłączaniu elementów stanowiących określony normami surowiec wtórny.

W przypadkach gdy konieczny będzie podział danej frakcji na rodzaje o określonych parametrach (np. rozdział makulatury na twardą i gazetową) każdy z pracujących na linii sortowniczej operatorów wyłączałby surowiec o określonych właściwościach. Poszczególne surowce wtórne trafiałyby do pojemników ustawionych pod linią sortowniczą a zanieczyszczenia do kontenera końcowego.

Zgromadzone w kontenerach surowce wtórne pozbawione zanieczyszczeń przekazywane są do punktu obróbki końcowej. Odpady i surowce przeznaczone do redystrybucji podawane są do prasy belującej w celu ich zagęszczenia i zbelowania.

B. Kompostownia

Zgodnie z wytycznymi kompostowni przeróbka materii organicznej na kompost może się odbywać w dwojaki sposób: w kompostowni pryzmowej lub reaktorowej. Z uwagi na ilość odpadów do przerobu na kompost uznano, że najwłaściwsza dla rejonu wałecko-drawskiego byłaby mała kompostownia pryzmowa, która wybudowana mogłaby być na terenie składowiska w Mirosławcu. Zakłada się, że kompostownia będzie składała się z następujących głównych elementów:

* węzła rozładowczego z rozdrabniarką do bioodpadów i mieszarką masy przeznaczonej do kompostowania. Będą tu trafiały selektywnie zebrane odpady organiczne. W celu zachowania wymaganych parametrów przed poddaniem ich procesowi kompostowania muszą one zostać rozdrobnione i wymieszane tak aby stanowiły jednorodną strukturę. Dodatkowo przed uformowaniem masy kompostowalnej w pryzmy może zajść potrzeba jaj dodatkowego nawilżenia. Proces rozdrabniania i mieszania masy kompostowalnej powinien odbywać się w zadaszonej wiacie.

* utwardzonego placu dojrzewania kompostu stanowiącego miejsce gdzie będą formowane pryzmy i będzie następował proces kompostowania. Materiał kompostowalny w zależności od jego ilości oraz zastosowanych urządzeń będzie formowany w pryzmy o przekroju trapezowym lub trójkątnym. Formowanie to może odbywać się przy użyciu specjalnej maszyny lub przy użyciu ładowarek. Kluczowym parametrem dla prowadzenia procesu kompostowania bez zakłóceń jest równowaga tlenowo-wilgotnościowa w kompostowalnym materiale. Sterowanie natlenieniom kompostowanej masy w systemie pryzmowania osiąga się przez jej mechaniczne przerzucanie oraz ewentualnie przez zastosowanie instalacji wentylacyjnej. Utrzymywanie właściwej wilgotności sprowadza się do zraszania pryzm w okresach nadmiernego przesuszenia oraz do przerzucenia pryzm po wystąpieniu intensywnych opadów.

perforacji (20 mm), jednak w przypadku, gdy kompost ma przeznaczenie na cele rekultywacyjne - można odstąpić od tej czynności.

Funkcjonowanie kompostowni wiąże się z koniecznością doprowadzenia niezbędnych mediów (energia elektryczna, woda).

C. Punkt Demontażu Odpadów Wielkogabarytowych

Odpady wielkogabarytowe, gruz budowlany, wraki samochodowe zbierane i gromadzone będą w wyniku funkcjonowania okresowej zbiórki tej grupy odpadów oraz indywidualnych dostaw do Punktu Gromadzenia Odpadów Nietypowych. Powinny one trafiać do do Punktu Demontażu działającego w ramach ZUO.

Punkt taki powinien być zlokalizowany w hali lub pod częściowym zadaszeniem. Wskazane jest aby hala była częściowo doświetlona światłem słonecznym. Punkt demontażu powinien być wyposażony w proste narzędzia pozwalające dokonać rozbiórki dostarczonych odpadów wielkogabarytowych (stoły demontażu, suwnica z wyciągarką ręczną, piły, nożyce hydrauliczne). Przy użyciu tych narzędzi następowałoby rozdrobnienie sprzętu na elementy stanowiące surowce wtórne oraz frakcje do wykorzystania lub unieszkodliwiania. Frakcje surowcowe trafiałyby do Zakładu Recyklingu gdzie byłyby dołączane do podczyszczanych tam frakcji. W związku ze specyfiką odpadów wielkogabarytowych (stanowią je głównie wyposażenie gospodarstw domowych) głównymi frakcjami wydzielonych surowców wtórnych będą metal i plastik. takie rozłożenie procesu technologicznego demontażu odpadów wielkogabarytowych uzasadnia jego lokalizację w ramach Zakładu Recyklingu w jednej hali lub przyległej (umożliwiającej bez jej opuszczania przekazywanie materiałów). Pozostałości po demontażu jako balast gromadzone będą na powierzchni magazynowej np. w kontenerach, skąd kierowane będą na składowisko.

Możliwe, że w trakcie prowadzenia zbiórki do stacji trafią przedmioty nadające się do dalszego wykorzystania (np. używane, ale jeszcze niezniszczone meble), na które mogą się znaleźć chętni. należy zatem stworzyć zasady umożliwiające odbiór takich przedmiotów przez potrzebujących (np. nawiązanie kontaktu z instytucjami charytatywnymi itp.).

W punkcie przewidziane jest rozdrabnianie odpadów z sektora budowlanego. Drobne elementy jak okna, drzwi itp. byłyby zagospodarowane jak odpady wielkogabarytowe z gospodarstw domowych natomiast gruz po rozdrobnieniu w specjalnych kruszarkach (wypożyczanych) będą służyły jako przesypka izolacyjna na składowisku lub podbudowa pod drogi.

D. Punkt Gromadzenia Odpadów Problemowych

Na terenie przypisanym do Centrum Recyklingu zalecana jest lokalizacja Punktu Gromadzenia Odpadów Problemowych. Będzie on stanowił miejsce, gdzie mieszkańcy rejonu objętego obsługą poza czasem okresowej zbiórki, będą mogli pozbyć się tego typu odpadów. Odbiór odpadów od mieszkańców będzie się odbywał na wcześniej ustalonych zasadach dotyczących ilości i jakości odbieranych odpadów.

Punkt Gromadzenia odpadów Problemowych będzie służył do czasowego przetrzymywania odpadów problemowych i niebezpiecznych, wyłączonych z ogólnego strumienia odpadów. Bedą to głównie świetlówki, baterie, lekarstwa, farby i lakiery. Punkt winien zapewnić bezpieczne ich gromadzenie i przechowywanie do czasu przekazania do odzysku lub unieszkodliwienia w odpowiednich instalacjach.

W związku ze specyfiką gromadzonych tu odpadów Punkt musi spełniać wymogi bezpieczeństwa. Przewiduje się, że rolę punktu gromadzenia odpadów problemowych spełniać będzie budynek w konstrukcji lekkiej (wiata ogrodowa). Posadzka powinna zostać wykonana z betonu o podwyższonych właściwościach szczelności. Dodatkowo zaleca się wykonanie szczelnej opaski wokół budynku. Podłoga Punktu powinna być tak ukształtowana aby w przypadku rozlania zgromadzonych substancji nie wydostały się one poza budynek.

Wewnątrz budynku powinny być wyznaczone boksy na poszczególne rodzaje odpadów spełniających wymogi bezpiecznego ich gromadzenia np. odpowiedni stojak lub kontener na świetlówki.

Cały teren Punktu Gromadzenia Odpadów Problemowych powinien być dodatkowo zabezpieczony przed dostaniem się niepowołanych osób wewnętrznym ogrodzeniem. W pobliżu Punktu należy zlokalizować także punkt ppoż wyposażony, oprócz podstawowego punktu gaśniczego, w specjalne sorbety neutralizujące ewentualne wycieki ze zgromadzonych odpadów. Zgromadzone odpady byłyby okresowo przekazywane specjalistycznym firmom zajmującym się utylizacją tego typu odpadów.

E. Składowisko odpadów

Zgodnie z zasadami przyjętymi w "Krajowym Planie Gospodarki Odpadami" KPGO składowisko jest ostatnim elementem tworzonego systemu gospodarki odpadami - będą tu trafiały odpady nienadające się do przetworzenia. Wraz z funkcjonowaniem systemu selektywnego gromadzenia odpadów, systemu ich przetwarzania oraz osiąganiem limitów wyznaczonych w KPGO na składowisko powinno trafiać relatywnie mniej odpadów. W niniejszym planie zakłada się, że składowisko w Mirosławcu (po rozbudowie) powinno zaspokoić potrzeby rejonu obsługi przez okres co najmniej 20 lat.

8. ZAŁOŻENIA SYSTEMU EDUKACYJNO - INFORMACYJNEGO

Edukacja ekologiczna znalazła stosowną rangę zarówno w Konstytucji RP (art. 5 i 74) jak i sektorowych uregulowaniach prawnych, przede wszystkim w ustawach: Prawo ochrony środowiska, o ochronie przyrody i ustawie o systemie oświaty.

Zapisy dotyczące zasady uspołeczniania polityki ekologicznej poprzez stworzenie warunków do udziału obywateli, grup społecznych i organizacji w procesie kształtowania modelu zrównoważonego rozwoju znalazły się w II Polityce Ekologicznej Państwa, przyjętej przez Sejm RP w 2001 r.

Także w wyniku realizacji ustaleń Agendy 21 powstał w 2000 r. dokument stworzony przez MEN i MOŚZnIL pn. " Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej ". Zostały w nim określone cele, z których do podstawowych należą m. in. upowszechnianie idei ekorozwoju we wszystkich sferach życia oraz wdrożenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej. na podstawie postanowień tego dokumentu powinna być realizowana edukacja ekologiczna na obszarach jednostek samorządowych.

8.1. Potrzeba edukacji ekologicznej

Edukacja środowiskowa (edukacja ekologiczna) jest koncepcją kształcenia i wychowywania społeczeństwa w duchu poszanowania środowiska przyrodniczego zgodnie z hasłem " myśleć globalnie, działać lokalnie ". Ważnym elementem jest łączenie wiedzy przyrodniczej z humanistyczną oraz działaniami praktycznymi.

Obejmuje ona przedstawiane we wszystkich działaniach tematyki z zakresu ochrony i kształtowania środowiska. Musi docierać do wszystkich grup wiekowych i społecznych. W związku z tym ważne jest znalezienie odpowiednich środków przekazu tak, aby w najprostszy i najskuteczniejszy sposób przekazywać informację ekologiczną.

Uwzględniając konieczne zróżnicowanie form i treści przekazu, można przyjąć podział mieszkańców na cztery główne grupy, do których trafiać będą odpowiednio przygotowane formy edukacyjne:

-  pracowników samorządowych gminy (pracownicy urzędów)

-  dziennikarze i nauczyciele,

-  dzieci i młodzież,

-  dorośli mieszkańcy.

należy równocześnie wyznaczyć cele i efekty z zakresu gospodarki odpadami, jakie ma przynieść prowadzona akcja edukacyjno -informacyjna. Są nimi przede wszystkim:

1. Dające się zmierzyć ograniczenie masy odpadów wytwarzanych przez gospodarstwa domowe, a tym samym wydłużenie okresu wykorzystania składowiska odpadów.

2. Zwiększenie ilości odzyskiwanych i przetwarzanych surowców wtórnych.

3. Likwidacja dzikich wysypisk odpadów.

4. Zwiększenie sprzyjającego nastawienia społeczności lokalnej do zagadnień właściwej gospodarki odpadami.

8.2. Międzygminne Centrum Edukacji Ekologicznej (MCEE)

Realizując na terenie gminy edukację ekologiczną, należy pamiętać, że bez aktywnego udziału społeczeństwa i współpracy z władzami lokalnymi nie będzie możliwe rozwiązanie problemów ekologicznych, czyli wdrażanie zasad zrównoważonego rozwoju. Głównym bowiem celem edukacji ekologicznej jest zmiana zachowań w proekologiczne wszystkich grup społecznych. Dlatego dla prawidłowego funkcjonowania kampanii edukacji społeczeństwa związanej z wdrażaniem zrównoważonego rozwoju na terenie gminy niezbędna jest sprawna koordynacja wszystkich działań edukacyjnych.

Z tego względu należy rozważyć możliwość utworzenia np. przy siedzibie powiatu w Wałczu lub przy planowanym Celowym Związku Gmin w Mirosławcu - Międzygminnego Centrum Edukacji Ekologicznej, które byłoby odpowiedzialne za prowadzenie edukacji ekologicznej. Głównym celem działalności Centrum byłoby koordynowanie i wspieranie już podjętych działań edukacyjnych przez poszczególne gminy, a także inicjowanie nowych przedsięwzięć w tej dziedzinie. największe rezultaty przynoszą bowiem niekonwencjonalne, jednocześnie efektywne działania edukacyjno - informacyjne, adresowane do różnych środowisk. Należy również pamiętać, że podstawowe znaczenie dla szerokiego, społecznego udziału w urzeczywistnianiu celów ekologicznych ma nie tylko odpowiednia edukacja ekologiczna ale też zapewnienie powszechnego dostępu do informacji o środowisku.

Działania edukacyjne prowadzone przez Międzygminne Centrum Edukacji Ekologicznej powinny objąć trzy zasadnicze segmenty:

1. Edukację ekologiczną obejmującą decydentów (pracowników samorządowych: burmistrzów, wójtów, sołtysów i radnych) oraz osoby mające przekazywać informacje pozostałym grupom społecznym (nauczycieli, dziennikarze, księży, pracownicy służb komunalnych).

2. Edukację ekologiczną dzieci i młodzieży opartą na ścisłej współpracy z placówkami oświaty.

3. Edukację ekologiczną dorosłych członków społeczności lokalnych, realizowanej m. in. przez politykę medialną oraz prowadzenie okresowych akcji ekologicznych obejmujących wszystkich mieszkańców np. sprzątanie świata, wystawy, konkursy, festyny.

Edukacja dzieci i młodzieży

Prowadzenie edukacji ekologicznej wśród dzieci i młodzieży to najważniejszy segment działań edukacyjnych. Dzięki wyrobieniu w nich nawyków właściwego postępowania w zakresie szeroko rozumianej ochrony środowiska, można się spodziewać, że wprowadzane inwestycje i zmiany, będą znajdowały przychylniejsze przyzwolenie społeczeństwa.

Aby prowadzone działania edukacyjne wśród dzieci i młodzieży przyniosły oczekiwane efekty niezbędna jest ścisła współpraca z władzami samorządowymi. Przekazywane informacje powinny w dużej mierze odnosić się do najbliższego otoczenia (miejsca zamieszkania) czyli gminy, powiatu. Przykłady właściwe oraz wymagające zmiany powinny pochodzić z "własnego podwórka". Wymiernym efektem prowadzonej edukacji będzie ostatecznie poprawa stanu środowiska na terenie własnej gminy.

Stosunkowo nieskomplikowanymi dla samorządów przykładami wspierania ekologicznych działań szkół jest m. in. współfinansowanie, wspólna organizacja i pomoc merytoryczna w takich przedsięwzięciach jak:

-  organizacja Dnia Ziemi czy Światowego Dnia Ochrony Środowiska,

- programy edukacyjne np. związane z gospodarowaniem odpadów w powiecie (gminie) lub innym realizowanym przez gminę przedsięwzięciem na rzecz środowiska,

- konkursy związane z tematyką lokalnej gospodarki odpadowej,

- udostępnianie i popularyzacja, a tym także materiałów drukowanych, na temat zagrożeń i pro środowiskowych działań gminy, celem wspólnej edukacji mieszkańców tego terenu,

- prenumerata czasopism przyrodniczych i ekologicznych,

- wspieranie programów i ekologicznych przedsięwzięć szkół w niezbędne pomoce naukowe wykorzystywane podczas realizacji tych działań.

Przy prowadzeniu edukacji ekologicznej dzieci i młodzieży ( i nie tylko) zasadne jest także podjęcie współpracy z ekologicznymi organizacjami pozarządowymi tzw. NGO (non government organization). Współpraca taka przyczyni się do wzbogacenia zakresu merytorycznego prowadzonych działań, z drugiej zaś strony pozwoli na obniżenie jej kosztów. Wielokrotnie bowiem z racji swych działań statutowych organizacje te świadczą swą pomoc w formie nieodpłatnej.

Do największych organizacji ekologicznych działających na terenie całego kraju można zaliczyć m.in.: Ligę Ochrony Przyrody, Polski Klub Ekologiczny, Federacja Zielonych, Towarzystwo Ochrony Przyrody "Salamandra".

Edukacja dorosłych

Edukacja osób dorosłych wymaga znalezienia właściwego sposobu kształtowania świadomości ekologicznej. Specjalnie organizowane spotkania, wykłady czy kluby dyskusyjne nie zawsze przynoszą zamierzone rezultaty. Krąg odbiorców tego typu form edukacyjnych bywa bardzo zawężony (pojawiają się tylko zainteresowani). Z badań wynika, że na kształtowanie świadomości ekologicznej duży wpływ wywierają media. Przekazują one wiedzę na temat funkcjonowania, znaczenia i zagrożeń przyrody, ale również informują na bieżąco o problemach i działaniach na rzecz ochrony środowiska. Dlatego też współpraca z mediami nie tylko poszerza znacznie krąg edukowanych, ale także przekazuje treści ekologiczne wraz z informacjami o konkretnych działaniach.

W celu osiągnięcia pożądanych efektów prowadzona polityka medialna powinna być oparta w głównej mierze o media lokalne (prasa, radio) a także z racji znacznego wzrostu jego znaczenia również o Internet.

9. REALIZACJA PLANU GOSPODARKI ODPADAMI

9.1. Założenia systemu finansowania inwestycji

Realizacja zadań wytyczonych w Planie Gospodarki Odpadami wiąże się z wysokimi nakładami inwestycyjnymi. Większość inwestycji, które udzielają dotacji lub korzystnie oprocentowanych kredytów na inwestycje w dziedzinie gospodarki odpadami wymaga, żeby inwestycja osiągnęła odpowiednio duży efekt ekologiczny i objęła swym zasięgiem możliwie największą liczbę mieszkańców aglomeracji, gminy lub związku komunalnego.

Wspólne działania kilku gmin ma wpływ nie tylko na finansowanie inwestycji ( obniży koszty, które będzie musiała ponieść pojedyncza gmina), ale również obniży koszty eksploatacyjne. W zależności od ostatecznie przyjętego wariantu organizacyjnego gospodarki odpadami na terenie gminy Mirosławiec, gmina będzie samodzielnie lub wspólnie z innymi gminami przy pomocy środków zewnętrznych finansować realizację konkretnych zadań.

Środki na finansowanie zadań związanych z gospodarką odpadami pochodzić będą z następujących źródeł:

-  własne środki gmin,

- dofinansowanie gminnego, powiatowego, wojewódzkiego i narodowego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej,

- fundusze związane z ekokonwersją (EkoFundusz),

- fundusze wsparcia finansowego dla krajów członkowskich Unii Europejskiej,

- kredyty bankowe na preferencyjnych warunkach (np. Bank Ochrony Środowiska),

- partnerstwo publiczno - prawne

- emisja obligacji komunalnych.

W przypadku gospodarki odpadami obok wymienionych powyżej źródeł finansowania środki na częściowe pokrycie kosztów można uzyskać od Organizacji Odzysku a także ze sprzedaży opakowań i surowców wtórnych.

Należy zaznaczyć, że wszystkie instytucje udzielające pomocy finansowej w dziedzinie ochrony środowiska wymagają od inwestora nie tylko wypełnienia odpowiedniego formularza, ale również przedstawienia szeregu opracowań i dokumentacji planistycznych dotyczących danego przedsięwzięcia. Są to m. in.:

* Plan zagospodarowania przestrzennego i strategie rozwoju gminy.

* Program ochrony środowiska, Plan gospodarki odpadami, Koncepcje gospodarki wodno-ściekowej itp.,

* Projekt budowlany i wykonawczy wraz ze źródłową dokumentacją ekonomiczną, finansową i przetargową,

* Studium wykonalności (lub biznesplan w przypadku przedsięwzięć komercyjnych),

* Wymagane przez prawo zezwolenia na realizację projektu.

Emisja obligacji komunalnych

Emisja obligacji jest nowo wprowadzonym sposobem gromadzenia środków finansowych. Daje ona emitentowi środki na rozwój, a kupującemu obligacje korzystne ulokowanie środków pieniężnych na określony czas. Istnieje możliwość emisji obligacji na inwestycje służące ochronie środowiska. W przypadku podmiotów szczególnie uciążliwych dla otoczenia obligacje mogą być odpowiednio uatrakcyjnione zobowiązaniem do radykalnego ograniczenia tej uciążliwości. Podmiotowe obligacje mogą być nabywane z budżetu terenowego, z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz kupowane przez inne podmioty, odczuwające ekologiczną uciążliwość emitenta. Obligacja jest wyrazem zobowiązań podmiotu emitującego i jednocześnie praw nabywców obligacji do otrzymywania ich spłaty wraz z odsetkami i innych świadczeń o charakterze rzeczowym. jest zatem zbliżona do transakcji kredytowej w banku.

Przez emisję obligacji realizuje się przepływ kapitału. Kredyt uzyskany w drodze emisji obligacji nie jest łatwy ani tani, gdyż zysk zamierzonego przedsięwzięcia musi być na tyle wysoki, aby pokrył związane z obligacją zobowiązania. Można przewidywać, że zainteresowanie obligacjami - dotąd znikome - będzie wzrastać w miarę wykształcenia się myślenia kategoriami majątkowymi (kapitałowymi).

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Polskie miasta i gminy najczęściej korzystają z pomocy finansowej Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW). Jednym z priorytetów tego funduszu jest ochrona powierzchni ziemi. Fundusz przewiduje dofinansowanie (poprzez pożyczki) wdrażania projektów związanych z realizacją programów ochrony poszczególnych elementów środowiska w tym także gospodarki odpadami. Wniosek do NFOŚiGW składa się wg wzoru stosowanego w funduszu. Maksymalnym udziałem pomocy funduszu w finansowaniu przedsięwzięcia jest pożyczka w wysokości 50% całości nakładów inwestycyjnych. Oprocentowanie tej pożyczki wynosi dla samorządów terytorialnych 0,3% stopy redyskontowej. W NFOŚiGW istnieje możliwość umarzania pożyczek jeśli:

* zadanie zostało zrealizowane terminowo,

* osiągnięto założony efekt rzeczowy i ekologiczny,

* spłacono terminowo co najmniej 50% udzielonej pożyczki wraz z oprocentowaniem.

Fundusz preferuje wnioski podmiotów, które zadeklarują przeznaczenie umorzonych kwot na inwestycje pro ekologiczne. Okres spłaty pożyczki wynosi maksymalnie 5 lat.

EkoFundusz

priorytetowe. Są nimi:

-  ograniczenie transgranicznego transportu dwutlenku siarki i tlenku azotu,

-  ograniczenie dopływu zanieczyszczeń do Bałtyku oraz ochrona zasobów wody pitnej,

-  ograniczenie emisji gazów powodujących zmiany klimatu Ziemi (ochrona klimatu),

-  ochrona różnorodności biologicznej,

-  gospodarka odpadami i rekultywacja gleb zanieczyszczonych.

EkoFundusz udziela wsparcia finansowego w formie preferencyjnych pożyczek lub / i bezzwrotnych dotacji. Pomoc finansową uzyskać mogą jedynie projekty dotyczące inwestycji bezpośrednio związanych z ochroną środowiska (w ich fazie implementacyjnej) a w dziedzinie ochrony przyrody również projekty nieinwestycyjne.

Maksymalna kwota, jaką może otrzymać jednostka samorządowa wynosi 30% nakładów na projekt. W przypadku jednostek gospodarczych kwota ta wynosi 20%. Specyfika EkoFunduszu polega również na tym, iż inwestor może liczyć na zwolnienie dokonanych za granicą zakupów od ceł i opłat granicznych. W wyjątkowych, uzasadnionych przypadkach dofinansowanie inwestycji przez fundusz może osiągnąć wielkość 50% nakładów własnych inwestora.

Wszystkie wnioski o dofinansowanie oceniane są w EkoFunduszu z punktu widzenia ekologicznego, technologicznego, ekonomicznego i organizacyjnego. Aby otrzymać pożyczkę lub/i dotację wszystkie te oceny muszą być pozytywne, a Inwestor musi wykazać się wiarygodnością finansową i posiadaniem zabezpieczeń, a także zapewnieniem pełnego finansowania projektu e części nie objętej dofinansowaniem EkoFunduszu.

EkoFundusz nie dofinansowuje badań naukowych, akcji pomiarowych i edukacyjnych, konferencji i sympozjów, tworzenia i prowadzenia systemów monitoringu środowiska, wszelkiego rodzaju studiów i opracowań oraz tworzenia dokumentacji projektowej. Wszystkie projekty rozpatrywane przez EkoFundusz można podzielić na projekty techniczne (inwestycyjne) oraz projekty przyrodnicze. Wśród projektów technicznych wyróżnić można projekty komercyjne, czyli takie które generują znaczne po ich zakończeniu oraz niekomercyjne, których głównym celem jest poprawa stanu środowiska oraz względy społeczne, a przyszłe opłaty użytkowników jedynie pokrywają koszty, bez generowania zysków, bądź generują zyski w niewielkiej wysokości.

W obydwu grupach projektów można wyróżnić projekty typowe oraz projekty innowacyjne. Przez przedsięwzięcia innowacyjne EkoFundusz rozumie takie, które wprowadzają na polski rynek nowe, lepsze niż dotąd rozwiązania techniczne służące ochronie środowiska, oferowane zarówno przez firmy polskie jak i firmy z krajów - donatorów. Zadaniem EkoFunduszu jest upowszechnianie takich sprawdzonych, a niestosowanych dotąd w kraju lub w danym regionie rozwiązań. Pewnym ograniczeniem stawianym przez EkoFundusz jest konieczność wprowadzania technologii pochodzącej z jednego z krajów donatorów, które przeznaczyły część polskiego długu na ochronę środowiska (USA, Francja, Szwajcaria, Szwecja, Norwegia, Włochy).

Wsparcie finansowe dla krajów członkowskich Unii Europejskiej

Polska stała się członkiem Unii Europejskiej w maju 2004 r. Dzięki temu m. in. może ubiegać się o finansowanie inwestycji w dziedzinie ochrony środowiska z funduszy spójności i strukturalnych. Finansowaniem z tych funduszy będą już mogły zostać objęte inwestycje rozpoczęte z dniem 1 stycznia 2004 r.

Fundusz Spójności

Fundusz Spójności inaczej nazywany Funduszem Kohezji lub Europejskim Funduszem Kohezji, jest to czasowe wsparcie finansowe dla krajów Unii Europejskiej, których produkt krajowy brutto nie przekracza 90% średniej dla wszystkich krajów członkowskich (Grecja, Portugalia, Hiszpania i Irlandia). Fundusz ten nie należy do grupy Funduszy Strukturalnych, ze względu na określony czas w którym działa. Ze względu na charakter i cel Fundusz Spójności jest instrumentem polityki strukturalnej. Realizację Funduszu Spójności zaplanowano na lata 1993-99. Na szczycie UE w Berlinie postanowiono przedłużyć jego działanie do 2006 r. Z chwilą wejścia Polski do UE będzie on dostępny także dla naszego kraju.

Fundusz Kohezji (Spójności) redystrybuowany jest przez Komisję Europejską na podstawie składanych wniosków w odpowiednich terminach. Tak więc to nie instytucje krajowe, ale stosowne organy Unii Europejskiej rozpatrują konkretne projekty, akceptując je, a następnie finansując.

Pomoc, którą te kraje otrzymują w ramach Funduszu obejmuje finansowanie projektów dotyczących inwestycji w zakresie ochrony środowiska i infrastruktury transportowej (w tym wspieranie rozwoju sieci korytarzy transeuropejskich).

Budżet Funduszu Spójności na lata 2000-2006 wynosi 18 mld Euro.

Fundusz może przyczyniać się do finansowania:

-  projektów lub

-  etapów projektu, które są technicznie lub finansowo niezależne,

-  grupy projektów powiązanych ze sobą widoczną strategią tworzącą spójność całość.

Fundusz może m. in. zapewnić pomoc dla projektów dotyczących środowiska, przyczyniających się do osiągnięcia celów art. 130 R Traktatu, łącznie z projektami wynikającymi z przyjętych zgodnie z art. 130 S działań, a w szczególności projekty zgodne z priorytetami nałożonymi na wspólnotową politykę w zakresie ochrony środowiska przez Piąty Program Polityki i Działania odnoszący się do Środowiska i Stałego Rozwoju.

fundusz może również udzielać pomocy:

* na wstępne badania odnoszące się do kwalifikujących się projektów, łącznie z tymi, które są konieczne dla ich wprowadzenia,

* na środki wsparcia technicznego, a w szczególności:

- na środki poziome takie jak badania porównawcze mające na celu ocenę wpływu pomocy wspólnotowej;

- na środki i badania, które przyczyniają się do oceny, monitorowania lub oszacowania projektów, oraz wzmocnieniu i zagwarantowaniu koordynowania projektów i ich spójności, a w szczególności spójności z politykami wspólnotowymi;

- na działania i badania pomagające w sporządzeniu koniecznych dostosowań we wprowadzanych projektach.

Fundusze strukturalne

Fundusze strukturalne są najważniejszym instrumentem polityki strukturalnej Unii Europejskiej. Są to specjalne instytucje, których zadaniem jest wspieranie i modernizacja gospodarek krajów UE. Fundusze te są kierowane do tych regionów i sektorów, które bez pomocy finansowej nie są w stanie dorównać do średniego poziomu ekonomicznego w UE. Inwestycje związane z ochroną środowiska finansowane są w ramach funduszy strukturalnych z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.

Bank Ochrony Środowiska

Bank Ochrony Środowiska udziela kredytów ze środków własnych oraz środków NFOŚiGW i WFOŚiGW z przeznaczeniem na inwestycje służące likwidacji degradacji i ochronę środowiska.

Na bazie wieloletniego doświadczenia Bank realizuje zadania związane z jego proekologiczną misją, współpracuje z organizacjami zajmującymi się finansowaniem ochrony środowiska tj. Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Wojewódzkimi Funduszami Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Fundacją Polska Wieś 2000 im. M. Rataja, Europejskim Funduszem Rozwoju wsi Polskiej oraz innymi funduszami pomocowymi.

Bank udziela na cele proekologiczne następujących instrumentów:

a) ochronie wód i gospodarce wodnej (np. oczyszczalnie ścieków wraz z systemem kanalizacji, modernizacje technologii służące oszczędności wody);

b) ochronie atmosfery (np. budowa i modernizacja instalacji ograniczających emisję zanieczyszczeń do atmosfery, wykorzystanie odnawialnych źródeł energii);

c) ochronie powierzchni ziemi (np. redukcja odpadów u źródła wytwarzania, składowiska odpadów, zakłady utylizacji odpadów);

* Kredyty na zakup lub montaż urządzeń i wyrobów służących ochronie środowiska - kredyt dla sprzedawców lub/i wykonawców na zakup lub montaż urządzeń i wyrobów służących ochronie środowiska np. przydomowych oczyszczalni ścieków, materiałów do ociepleń budynków, pomp ciepła, okien termoizolacyjnych itd. Przedmiotem kredytowania jest zakup, zakup i montaż lub montaż urządzeń i wyrobów służących ochronie środowiska np. przydomowych oczyszczalni ścieków, kolektorów słonecznych, pomp ciepła, grzejników konwekcyjnych, kotłów gazowych, olejowych lub zasilanych energią elektryczną, zaworów termostatycznych, materiałów do ocieplania budynków, okien termoizolacyjnych, rolet zewnętrznych i okiennic, drzwi zewnętrznych charakteryzujących się niskim współczynnikiem przenikania ciepła. kredytowane urządzenie i wyroby winny posiadać wymagane prawem dokumenty potwierdzające jakość (aprobaty, certyfikaty, deklaracje producenta itp) zgodne z ustawą o badaniach i certyfikacji oraz rozporządzeniami wykonawczymi do tej ustawy. Montaż wyrobów może być kredytowany w przypadku gdy:

-  sprzedawca, z którym bank podpisał porozumienie jest jednocześnie wykonawcą,

- wykonawca jest jednostką autoryzowaną przez sprzedawcę z którym bank podpisał porozumienie,

- bank podpisał z wykonawcą porozumienie dotyczące montażu urządzeń i wyrobów zakupionych wyłącznie na zasadach obowiązujących dla niniejszego produktu.

Kwota kredytu - do 100% kosztów inwestycji - czyli ceny zakupu i montażu urządzenia lub wyrobu. Okres kredytowania - do 5 lat.

Oprocentowanie - według zmiennej stopy procentowej lub indywidualnie dla każdego wyrobu i urządzenia.

Partnerstwo publiczno - prawne

Partnerstwo publiczno - prawne (PPP) można zdefiniować jako partnerstwo, w którym administracja rządowa oraz sektor prywatny realizują wspólne przedsięwzięcia, dzieląc się zarówno zyskiem jak i ryzykiem oraz odpowiedzialnością za podejmowaną działalność. W przypadku samorządu terytorialnego budowa i wdrożenie partnerstwa ma na celu prywatyzację sektora użyteczności publicznej w tym zakresie, w którym określone zadania mogą być wykonane przez podmioty sektora prywatnego np. budowa zakładu gospodarki odpadami.

rezultatem takiego partnerstwa powinno być uzyskanie lepszej jakości świadczonych usług. Dodatkowo dla samorządów, taka współpraca oznacza ograniczenie zadań własnych jedynie do kontrolowania podmiotu prywatnego, szczególnie w zakresie wykorzystania przekazywanych środków.

Komisja Europejska wyróżnia trzy podstawowe rodzaje partnerstwa publiczno - prywatnego. Są to:

1. BOT (ang. Build-Operate-Transfer) - model zakłada, że udział inwestora prywatnego jest ograniczony do budowy i eksploatowania inwestycji (np. zakładu gospodarki odpadami) przez określony czas, a następnie przekazania jej (wraz z prawami do eksploatacji) władzom publicznym. Prywatny inwestor jest finansowany za pomocą subwencji z kasy samorządowej. Przez cały czas prawnym właścicielem inwestycji jest samorząd.

3. BOO (ang. Build-Own-Operate) - ten model różni się od DBFO jednym ważnym szczegółem - inwestor prywatny ściąga opłaty z użytkowników inwestycji (np. składowiska); w ten sposób zbiera pieniądze na jej utrzymanie i ewentualną spłatę długów. W tym przypadku inwestor prywatny jest właścicielem inwestycji (na czas trwania kontraktu). Koncesja zdejmuje z samorządu wszystkie obciążenia finansowe.

Istnieje kilka aspektów utrudniających realizację partnerstwa publiczno - prawnego w Polsce. Są to m. in. niewystarczające ramy ustawodawcze i prawne oraz brak zdolności do organizowania przetargów i przyznawania zamówień. W chwili sporządzania planu trwały prace nad kształtem ustawy o PPP.

Uwzględniając zakładany model gospodarki na terenie Gminy Mirosławiec można przypuszczać, że uzyskane fundusze ze środków pomocowych będzie możliwe tylko w przypadku realizacji działań obejmujących jak największy obszar. Często bowiem barierą przy pozyskiwaniu tych funduszy są wysokie, w skali pojedynczej gminy, progi kosztowe uzyskania pomocy finansowej a także wymóg osiągnięcia pozytywnego ponad gminnego efektu finansowanych działań. Ubieganie się o te środki może być możliwe tylko w przypadku realizacji zadań między gminnych. Przykładowym takim zadaniem dla Gminy Mirosławiec mogłaby być budowa Międzygminnego Zakładu Utylizacji Odpadów (sortownia, kompostownia) wraz z wprowadzeniem na terenie gminy selektywnej zbiórki odpadów.

W przeciwnym razie możliwymi do pozyskania środkami na realizację zadań z zakresu gospodarki odpadami zgodnych powiatowym planem gospodarki odpadami dla gmin powiatu wałeckiego będą głównie środki budżetowe, środki z gminnego, powiatowego lub wojewódzkiego funduszu ochrony środowiska oraz kredyty bankowe (np. BOŚ).

9.2. Zarządzanie Planem Gospodarki Odpadami

Warunkiem realizacji Planu Gospodarki odpadami jest ustalenie systemu zarządzania tym planem. Zarządzanie planem odbywa się z uwzględnieniem zasad zrównoważonego rozwoju, w oparciu o instrumenty zarządzania zgodne z kompetencjami i obowiązkami podmiotów zarządzających. Jednostką, na której będą spoczywały główne zadania zarządzania tym planem zgodnie z art. 3 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminie będzie Gmina Mirosławiec.

Instrumenty służące do zarządzania Planem Gospodarki Odpadami wynikają z obowiązujących aktów prawnych (np. prawo ochrony środowiska, o zagospodarowaniu przestrzennym, o ochronie przyrody, o odpadach itp.) i można je podzielić na instrumenty prawne, finansowe, społeczne oraz strukturalne.

* Instrumenty prawne

Do instrumentów prawnych z zakresu gospodarki odpadami zaliczamy przede wszystkim decyzje i zezwolenia w tym:

- zezwolenia na zbieranie, transport, odzysk i unieszkodliwianie odpadów,

- decyzje dotyczące funkcjonowania instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów,

- decyzje zatwierdzające programy gospodarki odpadami niebezpiecznymi,

- decyzje zatwierdzające plany gospodarki odpadami,

- decyzje zatwierdzające instrukcje eksploatacji składowisk oraz ich zamknięcia,

- raporty o oddziaływaniu na środowisko planowanych czy istniejących inwestycji.

Szczególnym instrumentem prawnym jest od niedawna monitoring czyli pomiar stanu środowiska. Prowadzony on jest m. in. jako badania jakości środowiska. Obecnie, wprowadzenie badań monitoringowych jako obowiązujących przez zapisy w niektórych aktach prawnych czynią je instrumentem o znaczeniu prawnym. Dotyczy to szczególnie nowo obowiązujących zasad monitoringu składowisk odpadów zarówno w zasie ich eksploatacji jak i po zamknięciu i rekultywacji.

* Instrumenty finansowe

Do instrumentów finansowych zaliczamy:

- opłaty za korzystanie ze środowiska - za emisje zanieczyszczeń do powietrza, za pobór wody powierzchniowej i podziemnej, za odprowadzanie ścieków do wód lub ziemi, za składowanie odpadów,

- administracyjne kary pieniężne,

- odpowiedzialność cywilna, karna i administracyjna,

- kredyty i dotacje z funduszu ochrony środowiska.

* Instrumenty społeczne

Wśród instrumentów społecznych jako najważniejszy należy wymienić współdziałanie. Uzgodnienia i usprawnienia instytucjonalne są ważnym elementem skutecznego zarządzania opartego o zasady zrównoważonego rozwoju.

Bardzo istotnym elementem instrumentów społecznych jako szerzej omówiono w p. 7 niniejszego "Planu..." - edukacja ekologiczna. Pod tym pojęciem należy rozumieć różnorodne działania, które zmierzają do kształtowania świadomości ekologicznej społeczeństwa oraz przyjaznych dla środowiska nawyków. Podstawą jest tu rzetelne i ciągłe przekazywanie wiedzy na temat ochrony środowiska oraz komunikowanie się władz samorządów lokalnych ze społeczeństwem na drodze podejmowanych działań inwestycyjnych.

* Instrumenty strukturalne

Do instrumentów strukturalnych należą wszelkie programy strategiczne np. strategie rozwoju wraz z programami sektorowymi a także program ochrony środowiska i to one wytyczają główne tendencje i kierunki działań w ramach rozwoju gospodarczego, społecznego i ochrony środowiska. Nadrzędnym dokumentem powinna być strategia rozwoju powiatu jako dokument wytyczający główne tendencje i kierunki działań w ramach rozwoju gospodarczego, społecznego i ochrony środowiska. Dokument ten jest bazą dla opracowania programów sektorowych np. dotyczących rozwoju obszarów wiejskich, przemysłu ochrony zdrowia, turystyki, ochrony środowiska itp.

W programach tych powinny być uwzględnione z jednej strony kierunki rozwoju poszczególnych dziedzin gospodarki i ich konsekwencje dla systemu gospodarki odpadami (przewidywane ilości i rodzaje odpadów związanych z planowanymi inwestycjami), a z drugiej wytyczono pewne ramy tego rozwoju, warunkowane troską o stan środowiska.

Oznacza to, że ochrona środowiska na terenie gminy wymaga podejmowania pewnych działań określonych dziedzinach gospodarki jak i codziennego życia jego mieszkańców.

9.3. Monitorowanie Planu Gospodarki odpadami

Zasady monitoringu

W procesie wdrażania planu ważna jest kontrola przebiegu tego procesu oraz ocena stopnia realizacji zadań w nim wyznaczonych z punktu widzenia osiągnięcia założonych celów. Z tego względu ważne jest wyznaczenie systemu monitorowania, na podstawie którego będzie możliwe dokonanie oceny procesu wdrażania, jak również będą mogły być dokonane ewentualne modyfikacje planu.

Monitoring powinien być sprawowany w następujących zakresach:

-  monitoring środowiska,

-  monitoring planu,

-  monitoring odczuć społecznych.

Monitoring środowiska - system kontroli środowiska jest narzędziem wspomagającym prawne, finansowe i społeczne instrumenty zarządzania środowiskiem. Dostarcza informacji o efektach wszystkich działań z zakresu gospodarki odpadami i może być traktowany jako podstawa do oceny całej polityki ochrony środowiska. Jest jednym z najważniejszych kryteriów, na podstawie których tworzona jest nowa polityka. Mierniki efektów ekologicznych są w znacznym stopniu dostępne jako wielkości mierzone w ramach istniejących systemów kontroli i monitoringu.

Monitoring planu - najważniejszym wskaźnikiem jest monitorowanie realizacji poszczególnych zadań, które powinno się odbywać np. co roku, na podstawie zestawienia planu działań przewidzianych do realizacji z postępem ich wdrożenia.W przypadku nie osiągnięcia zaplanowanych zamierzeń należy dokonać analizy sytuacji i poznać jej przyczyny. Powodem mogą być np. brak czasu, pieniędzy, zasobów ludzkich lub też zmiana kolejności przewidzianych w programie zadań priorytetowych.

Monitoring odczuć społecznych - jest on sprawowany na podstawie badań opinii społecznej i specjalistycznych opracowań służących jakościowej ocenie udziału społeczeństwa w działaniach na rzecz poprawy stanu środowiska, a także ocenie odbioru przez społeczeństwo efektów programu, m. in. przez ilość i jakość interwencji zgłaszanych do powiatowych władz środowiskowych.

Monitorowanie założeń efektów ekologicznych - w ocenie postępu wdrażania Planu Gospodarki Odpadami oraz jego faktycznego wpływu na środowisko pomocna jest analiza i monitorowanie założonych efektów ekologicznych, jakie powinna przynieść realizacja wyznaczonych celów.

10. WNIOSKI Z ANALIZY ODDZIAŁYWANIA PLANU NA ŚRODOWISKO

W niniejszym rozdziale zawarto wnioski z przeprowadzonej analizy oddziaływania rozwiązań proponowanych w planie na stan środowiska Gminy Mirosławiec.

Opracowany plan gospodarki odpadami jest z założenia zbiorem działań i przedsięwzięć proekologicznych mających na celu poprawę sytuacji w środowisku. Jednak podejmowane działania w zakresie gospodarki poszczególnymi rodzajami odpadów mogą stwarzać zagrożenie negatywnego oddziaływania na środowisko.

10.1. Odpady komunalne

Stopniowe wprowadzanie zaproponowanych w planie działań w zakresie zbiórki, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych będzie korzystnie oddziaływać na stan środowiska na terenie gminy.

Objęcie systemem zbiórki odpadów komunalnych wszystkich mieszkańców gminy pozwoli na wyeliminowanie nielegalnego pozbywania się odpadów przez mieszkańców i zmniejszy liczbę dzikich wysypisk śmieci.

Wprowadzenie selektywnej zbiórki odpadów ograniczy ilość odpadów przeznaczonych do unieszkodliwiania. Ma to szczególne znaczenie w kontekście wypełniania założeń planów gospodarki odpadami WPGO i PPGO oraz dyrektyw unijnych, zakładających znaczne ograniczenie ilości odpadów trafiających na składowiska. System selektywnego gromadzenia poszczególnych frakcji odpadów pozwoli na zwiększenie ilości odpadów odzyskiwanych poprzez recykling materiałowy. Pośredni skutkiem takich działań będzie zmniejszenie zapotrzebowania na surowce w gospodarce. Szczególnie ważną kwestią jest selektywne gromadzenie i odzysk odpadów ulegających biodegradacji. Zaproponowane w planie założenia systemu zbiórki, transportu i odzysku takich odpadów (z uwzględnieniem osadów ściekowych) pozwolą na bezpieczne dla środowiska ich zagospodarowanie i ponowne wykorzystanie w postaci kompostu.

Zawarte w planie gminnym propozycje działań mają na celu zmniejszenie ilości potencjalnych i rzeczywistych "ognisk zanieczyszczeń"

Przedstawiona koncepcja wspólnego, Międzygminnego Zakładu Utylizacji Odpadów obejmującego swoim zasięgiem wszystkie gminy wchodzące w skład powiatów: waleckiego i drawskiego, jest rozwiązaniem wpływającym korzystnie na stan środowiska. Zapewnienie kompleksowego zagospodarowania i unieszkodliwiania powstających odpadów komunalnych w jednym miejscu umożliwi ograniczenie zagrożeń, jakie stwarzają dla środowiska tego rodzaju obiekty.

Reasumując można powiedzieć, że stopniowa realizacja przedstawionych w planie zadań w zakresie gospodarki odpadami będzie prowadzić do poprawy stanu środowiska przyrodniczego na terenie gminy Mirosławiec. Konieczne jest jednakże zachowanie "żelaznej" konsekwencji we wdrażaniu poszczególnych zadań.

10.2. Odpady niebezpieczne

W przypadku odpadów niebezpiecznych najważniejszym działaniem, zapewniającym ograniczenie negatywnego oddziaływania tego rodzaju odpadów na środowisko, jest kontrolowanie sposobów postępowania z postępującymi odpadami. Kontrola ta powinna obejmować całą "drogę" danego odpadu - od miejsca jego wytworzenia poprzez zbiórkę, transport, do miejsca jego odzysku lub unieszkodliwiania. Zagwarantowanie właściwego postępowania z odpadami niebezpiecznymi spowoduje wyeliminowanie zagrożeń jakie mogą spowodować w środowisku substancje niebezpieczne znajdujące się w odpadach.

Ważnym zagadnieniem w kwestii ochrony środowiska jest stworzenie na terenie gmin pełnego systemu zbiórki odpadów niebezpiecznych występujących w odpadach komunalnych.Selektywna zbiórki tego rodzaju odpadów pozwoli na wyeliminowanie składowania ich na składowiskach odpadów komunalnych, co przyczyni się do zmniejszenia stopnia zagrożenia tych obiektów.

11. STRESZCZENIE

"Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Mirosławiec" został wykonany zgodnie z ustawowymi wymogami (ustawa o odpadach - art. 14 i inne pokrewne). Przy tworzeniu w/w opracowania kierowano się także wskazaniami Ministerstwa Środowiska w tym zakresie (m. in. Poradnik - powiatowe i gminne plany gospodarki odpadami) W planie uwzględniono wytyczne zawarte w krajowym, wojewódzkim (dla województwa zachodniopomorskiego) i powiatowym ( dla powiatu wałeckiego) planie gospodarki odpadami.

W planie gospodarki odpadami dokonano szczegółowej analizy istniejącego stanu gospodarki odpadami. Prowadzone działania z zakresu gospodarki odpadami w gminie mają częściowo charakter ponad gminny. Część odpadów z kilku sąsiednich gmin trafia na składowisko w Mirosławcu.

W chwili obecnej system zbiórki odpadów objęty jest ponad 90% mieszkańców gminy. Zbiórką odpadów na terenie gminy zajmują się trzy firmy w tym dwie stricte wywozowe. Zbiórka odpadów komunalnych w głównej mierze oparta est na pojemnikach 110 i 1100 litrowych.

na terenie gminy selektywna zbiórka surowców wtórnych w chwili obecnej jest na etpie początkowym, zbierana jest jedynie stłuczka szklana. Ewidencjonowane są jedynie odpady kierowane na składowisko "Mirosławiec", które praktycznie jest jedyną instalacją do unieszkodliwiania odpadów komunalnych. Planowana jest jego dalsza rozbudowa o niezbędną infrastrukturę oraz przekształcenie w Międzygminny Zakład Utylizacji Odpadów (budowa sortowni oraz kompostowni odpadów organicznych)

Bazując na istniejącym stanie gospodarki odpadami na terenie powiatu oraz uwzględniając obowiązujące wymagania środowiskowe i prawne, zaproponowano rozszerzenie na terenie gminy systemu selektywnej zbiórki odpadów oraz właściwego ich odzysku i unieszkodliwiania.

Zaproponowana zmiana systemu gospodarki odpadami oparta jest na następujących założeniach funkcjonalnych:

1. Prowadzenie gospodarki odpadami w oparciu o model międzygminny - powołanie przez gminy Celowego Związku Gmin i Międzygminnego Zakładu ZUO oraz przekazanie temu zakładowi przez gminy wyrażające taką chęć obowiązku gromadzenia, usuwania, odzysku i unieszkodliwiania odpadów z ich terenu.

2. Gromadzenie odpadów:

* wprowadzenie selektywnego gromadzenia odpadów polegające na wydzieleniu następujących strumieni odpadów:

-  odpady zmieszane - docelowo w zabudowie jednorodzinnej w oparciu o pojemniki 110 l, w zabudowie wielorodzinnej w oparciu o kontenery 1100 l.;

-  odpady surowcowe - (surowce wtórne) - szkło (z podziałem na kolorowe i bezbarwne), plastiki, makulatura (początkowo tylko w zabudowie wielorodzinnej, docelowo także w zabudowie jednorodzinnej), oparcie zbioru surowców wtórnych o pojemniki wielkopojemnościowe na terenie całego powiatu - zagęszczenie dotychczasowych punktów zbiórki, docelowo w zabudowie jednorodzinnej wprowadzenie zbiórki w oparciu o plastikowe worki (odbiór bezpośredni), jednocześnie stworzenie systemów uzupełniających (w najbardziej uczęszczanych punktach oraz placówkach oświaty);

-  bioodpady - rozpoczęcie selektywnej zbiórki bioodpadów z chwilą uruchomienia instalacji do ich przetwarzania; selektywne gromadzenie bioodpadów z gospodarstw domowych w zabudowie wielorodzinnej, z oczyszczalni ścieków oraz z utrzymania terenów zielonych, w zabudowie jednorodzinnej przetwarzanie bioodpadów we własnym zakresie (kompostowniki przydomowe);

-  odpady wielkogabarytowe - zbieranie w okresowych zbiórkach oraz w specjalnie wyznaczonych punktach (dostarczanie indywidualnie przez mieszkańców poza okresami wyznaczonych zbiórek);

-  odpady z sektora budowlanego - zbieranie w specjalnie wyznaczonych punktach (dostarczanie indywidualnie przez mieszkańców);

-  wraki samochodowe - zbierane w wyznaczonych punktach skupu złomu;

-  odpady niebezpieczne - zbieranie w okresowych zbiórkach (prowadzona przez specjalistyczne firmy) oraz w specjalnie wyznaczonych punktach (dostarczane indywidualnie przez mieszkańców poza okresami wyznaczonych zbiórek);

-  selektywnie gromadzone odpady w miarę istniejących możliwości powinny być kierowane do dalszego wykorzystania: mogą one być przekazywane bezpośrednio ich odbiorcom (surowce wtórne) lub do zakładów zajmujących się ich przeróbką (bioodpady, odpady niebezpieczne, wraki samochodowe).

Należy dążyć, w miarę istniejących możliwości do powołania Celowego Związku Gmin pod kątem prowadzenia wspólnej gospodarki odpadami. Wspólne działania podejmowane byłyby w zakresie poszczególnych zadań obejmujące wszystkich zainteresowanych. Dotyczy to takich zagadnień jak wspólne korzystanie z istniejących składowisk, wspólna zbiórka poszczególnych frakcji odpadów, wspólne prowadzenie instalacji do odzysku i przetwarzania odpadów, prowadzenie skoordynowanych przedsięwzięć edukacyjnych.